Η ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Η ΗΘΙΚΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

Η τεχνολογία ως ευλογία Θεού 

(«Ο Θεός είναι η πηγή της βεβαιότητας και η εγγύηση της επιστήμης», 

Ρ.Καρτέσιος – μαθηματικός και φιλόσοφος)

Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της σύγχρονης εποχής είναι η ραγδαία ανάπτυξη των επιστημών και της τεχνολογίας ιδιαίτερα. Η ανάπτυξη της επιστήμης (και της τεχνολογίας) είναι ευλογία Θεού, κυριολεκτικά και μεταφορικά! Χάρη στις τεχνολογικές εφαρμογές της επιστήμης βελτιώθηκαν οι συνθήκες της καθημερινής ζωής, εργασίας και διαβίωσης, ανακαλύφθηκαν αποτελεσματικές μέθοδοι αντιμετώπισης ασθενειών, εξαλεί-φθηκαν επιδημίες που μάστιζαν επί αιώνες την ανθρωπότητα, ενώ η επικοινωνία των ανθρώπων με τις νέες τεχνολογίες ιδιαίτερα (ηλεκτρονικός τύπος, τηλεόραση και διαδί-κτυο), έχει προσλάβει θαυμαστές διαστάσεις.

Όλα αυτά έχουν άμεση σχέση με τον χριστιανισμό αφού ο εκχριστιανισμένος ευρω-παϊκός πολιτισμός, στηριγμένος και στην αρχαία ελληνική σκέψη, ανέπτυξε τις επιστήμες και δημιούργησε τη σύγχρονη τεχνολογία. Πουθενά αλλού δεν παρατηρήθηκε ανάλογη ανάπτυξη και τεχνική εφαρμογή της επιστήμης σε τόση και τέτοια έκταση, όπως έγινε στη δυτική Ευρώπη την εποχή μετά την Αναγέννηση, ιδίως μετά τον 17ο αιώνα που καθιε-ρώθηκε η κλασική φυσική του Νεύτωνα αλλά και μετά τον 18ο οπότε πια συμβαίνει η λεγό-μενη «βιομηχανική επανάσταση».

Η ιστορία μας δείχνει ότι όπου σπέρνεται ο χριστιανικός λόγος, εκεί ενθαρρύνεται και η τεχνική πρόοδος. Ο χριστιανός εμπνέεται απ’ την Αγία Γραφή για να αξιοποιήσει την επιστημονική γνώση στις τεχνολογικές εφαρμογές της, έτσι ώστε να κατορθώσει τη μετάβαση απ’ τη δουλεία στην ελευθερία και απ’ την απανθρωπιά στην ανθρωπιά της επίγειας εικόνας του θεού στη γη, δηλαδή του ανθρώπου. Η βιοτική ευημερία μπορεί να είναι η ευλογία του θεού διαμέσου της τεχνολογίας μέχρι σήμερα.

Τεχνολογία: φάρμακο ή φαρμάκι;

Αυτή όμως είναι μόνο η μια όψη της επιστήμης (τεχνολογίας), η ορατή και φωτεινή. Δυστυχώς υπάρχει και η άλλη πλευρά, η σκοτεινή και αθέατη όψη της, η οποία έχει μετατρέψει την «ευλογία Θεού» σε «φάρμακο που έγινε φαρμάκι» και που έχει όχι μόνο θετικές ενέργειες, αλλά και παρενέργειες, παράγει επιθυμητά προϊόντα και ανεπιθύμητα υποπροϊόντα.

Για παράδειγμα, η ανακάλυψη της πυρηνικής ενέργειας από τη σύγχρονη φυσική στον 20ο αιώνα είχε ως αποτέλεσμα την τεχνολογική εφαρμογή της με δύο τρόπους: πολεμικά και ειρηνικά. Η ατομική βόμβα και η χρήση της στα 1945, ήταν η πρώτη πολεμική εφαρμογή της πυρηνικής ενέργειας. Η ειρηνική χρήση της αντίθετα, εξασφάλισε φθηνή ενέργεια στις χώρες που τη χρησιμοποιούν, άφθονη και χωρίς εξάρτηση από άλλες χώρες, περιορίζοντας δραστικά το ακριβό και με ημερομηνία λήξεως πετρέλαιο. Η οποία πάλι όμως έχει ως αποτέλεσμα τη μόλυνση του περιβάλλοντος από ραδιενεργά απόβλητα και έκλυση ραδιε-νέργειας!

Υπάρχουν δεκάδες μικρότερα ή μεγαλύτερα, αλλά το οικολογικό πρόβλημα (η μόλυνση και η σταδιακή καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος), είναι η σοβαρότερη παρενέργεια της ειρηνικής χρήσης της πυρηνικής ενέργειας από την τεχνολογία. Έτσι, η χρήση των προϊόντων της επιστήμης (κυρίως η σύγχρονη τεχνολογία), μπορεί να αποβεί από πολλα-πλά ενεργητική και ευεργετική μέχρι επιβλαβής ή επικίνδυνη.

Ωστόσο, η επιστήμη δεν ευθύνεται για τις όποιες παρενέργειές της. Αποκλειστικός υπεύθυνος είναι ο ίδιος ο άνθρωπος με την ηθική συμπεριφορά του και την κατάχρησή της. Από την άλλη, δε μπορεί να απαξιωθεί (πράγμα που πολλοί «ρομαντικοί» ευαγγελίζονται), καθόσον αυτό θα σήμαινε επιστροφή στις άθλιες συνθήκες ζωής και οπισθοδρόμηση στη βαρβαρότητα.

Η τεχνική πρόοδο και η ανάπτυξη των επιστημών πρέπει να είναι εργαλείο για τη βελτίωση των συνθηκών της ζωής και μέσα στα περιορισμένα πλαίσια της κοσμικής ζωής. Το σημαντικό για τον άνθρωπο είναι η ποιότητα της ζωής και η ορθή πορεία προς τον προορισμό του, που σύμφωνα με το χριστιανικό δόγμα είναι η πνευματική εξύψωση και η θέωσή του!

Ορθόδοξη πρόταση

Ναι στην ευρεία χρήση της επιστήμης (και δη της τεχνολογίας), όχι όμως στην κατάχρησή της. Το κλειδί βρίσκεται στα χέρια μας και λέγεται «ευθύνη». Η τεχνολογική πρόοδος μπορεί να αποβαίνει σωτήρια για τον άνθρωπο, όταν στηρίζεται στην ηθική ευθύνη. Όταν η χρήση γίνεται με βάση την αγάπη (το θεμέλιο του χριστιανισμού), όταν αποβλέπει στο πραγματικό συμφέρον του ανθρώπου, τότε οι προοπτικές που διανοίγονται είναι αισιόδοξες. Ο χριστιανός στέκεται κριτικά απέναντι στην τεχνολογία. Αντιλαμβάνεται ότι αυτή έχει μεγάλη δύναμη και επιδρά στη ζωή του διαμορφώνοντας σε μεγάλο βαθμό ακόμη και τη συμπεριφορά του. Δεν υπερεκτιμά τις δυνατότητές της, δεν τη θεοποιεί, αλλά ούτε και την απορρίπτει. Κρίνει ανάλογα με τη χρήση της και είτε αποδέχεται τα επιτεύγματά της είτε τα καταδικάζει. Η Εκκλησία δεν είναι αντίθετη προς την τεχνολογική ανάπτυξη και την εξέλιξη της επιστήμης, αλλά θέτει ως προϋπόθεση μόνο τη σωστή χρήση της. Η δε επιστήμη οφείλει να λειτουργεί με ανθρώπινο πρόσωπο για χάρη του ανθρώπου και προς πλήρωση του πραγματικού της στόχου.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν αντιπαρατέθηκε ποτέ στην εξέλιξη των θετικών επιστημών και της τεχνολογίας, ούτε τις φοβήθηκε. Αντιθέτως χρησιμοποίησε πάντοτε την τεχνολογία. Απόδειξη τα μοναστήρια μας και τα όσα έργα και κειμήλια έχουν διασωθεί σ' αυτά. Έργα και εργαλεία μηχανικά, υδραυλικά, αρχιτεκτονικά, κλωστοϋφαντουργικά, ιατρικά. Οι όποιες επιφυλάξεις ή και αντιδράσεις κληρικών και λαϊκών αφορούν στον φόβο τους για τους επιστήμονες και τους τεχνολόγους εκείνους, για τους οποίους υπάρχει ο κίνδυνος να απανθρωποποιηθούν, να χάσουν την ψυχή τους και να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη ζημιά στην ανθρώπινη κοινωνία.

Πρωταρχικός τομέας καθημερινής επιστημονικής πρακτικής είναι η πληροφορική την οποία χρησιμοποιεί για το ποιμαντικό Της έργο, αλλά και για την καλύτερη εξυπηρέτηση των υπηρεσιών Της.

Πληροφορική: ναυαρχίδα των επιστημών του 21ου αιώνα

Ο τεράστιος όγκος των διατιθεμένων πληροφοριών και η ευκολία πρόσβασης σ' αυτές δια των ηλεκτρονικών υπολογιστών είναι πρωτοφανής στην πορεία της ανθρωπότητας. Η εξέλιξη αυτή είναι κατ' αρχήν θετική, αφού οι πολλές αυτές γνώσεις διασπείρονται σε όλη την Οικουμένη, με πολύ περισσότερη πάντως αξιοποίηση από τους κατοίκους και ειδικότερα τους νέους και τις νέες των προηγμένων οικονομικά χωρών. Όμως για να είναι πολιτισμικά υγιής και εθνολογικά βιώσιμη η κάθε κοινωνία κι επομένως και οι προηγμένες οικονομικά και τεχνολογικά, πρέπει τα μέλη τους όχι μόνο να εμπλουτίζουν τη διάνοια τους με γνώσεις, αλλά να διδάσκονται κυρίως τη Γνώση, να μαθαίνουν την Αλήθεια και να αποκτούν αυτοσυνειδησία. Αυτό είναι το απόσταγμα της μακραίωνης κοινωνιολογικής εμπειρίας και της ιστορίας του Παγκόσμιου Πολιτισμού.

Πριν την Πληροφορική η ανθρωπότητα γνώρισε τη μεγάλη επανάσταση στις γνώσεις και τις πληροφορίες με την εφεύρεση της Τυπογραφίας, όταν οι ειδήσεις και τα έργα των μεγάλων σοφών της οικουμένης έπαυσαν να είναι προνόμιο των ολίγων. Και δεν είναι τυχαίο ότι το πρώτο βιβλίο το οποίο τύπωσε ο Γουτεμβέργιος ήταν η Αγία Γραφή, που θα βοηθούσε τους πολλούς ανθρώπους στη Γνώση.

Η τεχνολογία και η Πληροφορική είναι ουδέτερη ως προς την επίδρασή της στον άνθρωπο, εξαρτώμενη όπως αναφέρθηκε παραπάνω, από τον ίδιο τον άνθρωπο και τη χρήση που αυτός κάνει. Βέβαια όσο προχωρεί η τεχνολογία η έκταση που μπορεί να πάρει η ευλογία ή η καταστροφή συνεχώς μεγαλώνει και μάλιστα με εκθετική πρόοδο. Έτσι, ο άνθρωπος βιώνει μια ιδιότυπη «φυλακισμένη» ελευθερία απέναντι στην τεχνολογία.

Προγενέστερα της εποχής μας, ο αμερικανός στοχαστής Λιούις Μάμφορντ αμέσως μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα το 1948, τόνισε σχετικά ότι «αντί να συνεχίζουμε να μηχανοποιούμε τον άνθρωπο και να τον υποβάλλουμε σε πειθαρχία, πρέπει να κάνουμε ακριβώς το αντίθετο: πρέπει να εξανθρωπίσουμε τη μηχανή» και προσέθεσε ότι αντί να βάλουν οι άνθρωποι τα θεμέλια της Ύπατης Εποχής της Μηχανής πρέπει να δημιουργήσουν την πρώτη αληθινή εποχή του Ανθρώπου (Λ. Μάμφορντ "Ο μύθος της μηχανής", έκδ. "Υψιλον", Αθήνα, 1985, σελ. 140).

Και ο Ορθόδοξος Ρώσος φιλόσοφος Νικόλαος Μπερντιάγεφ το 1934, μετά δηλαδή τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και πριν από τη λαίλαπα του Β' κι ενώ ολοκληρωτικά και τυραννικά καθεστώτα κυβερνούσαν μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες υπογράμμισε: «Η ανθρωπότητα έγινε δούλη των επινοήσεων της τεχνικής και η εποχή μας ουσιαστικά τοποθετήθηκε κάτω από την εξουσία της… Ο απανθρωπισμός πρώτα απ' όλα είναι η μηχανοποίηση της ανθρώ-πινης ζωής, η υποταγή στην τεχνική, η μεταμόρφωση του ανθρώπου σε μηχανή. Η μηχανική δύναμη διασπά την πληρότητα της ανθρώπινης εικόνας και η οικονομική ζωή φαίνεται ολότελα χωρισμένη από την πνευματική που εξωθείται όλο και πιο πολύ στο περιθώριο. Έτσι της αφαιρείται το δικαίωμα να κατευθύνει τη ζωή». ( Νικ. Μπερντιάγεφ "Το πεπρωμένο του ανθρώπου στο σύγχρονο κόσμο", Ελλ. Έκδ. Π. Πουρναρά, Θεσσαλονίκη, 1980, σελ. 90).

Αυτά που γράφτηκαν πριν από την τεχνολογική εξέλιξη της Πληροφορικής μπορούμε εύκολα να τα μεταφέρουμε σ' αυτήν. Έχουν πλήρη εφαρμογή. Γιατί κυρίως στον Δυτικό Άνθρωπο πάντα υπήρχε ο πειρασμός της υποταγής του στα προϊόντα της σκέψης του και της μετατροπής του σε υποτακτικό ειδώλων που ο ίδιος κατασκεύαζε.

Ο υπολογιστής μπορεί να μας κάνει να αισθανόμαστε δίπλα μας τον άνθρωπο της Αυστραλίας, αλλά παράλληλα μπορεί και να μετατρέπει σε ξένο και άγνωστο τον άνθρωπο του διπλανού μας διαμερίσματος. Η Ορθοδοξία μας αντίθετα προς το ρεύμα της εποχής, στηρίζεται στην έμπρακτη αγάπη μεταξύ των ανθρώπων, στη σχέση που αναπτύσσεται μεταξύ τους. Πρότυπο η σχέση των τριών Προσώπων της Αγίας Τριάδος.

Παιδεία: το υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα των σύγχρονων δυτικών πολιτισμών (τεχνοκρατικός προσανατολισμός)

Στις μέρες μας το παιδαγωγικό ιδεώδες, όσο και αν αμφισβητείται θεσμικώς, στην πράξη φαίνεται ότι προσδιορίζεται αποφασιστικά από μια τεχνοκρατικά προσανατολισμένη παιδεία, η οποία εμφανίζει έντεχνα τον προσανατολισμό αυτόν ως εντελώς αναγκαίο για μια ρεαλιστική αντιμετώπιση της σύγχρονης ζωής από τους νέους, μέσα όμως από μια σαφώς βιοποριστική προοπτική. Αλλά έτσι η παιδεία μας εμφανίζεται ως χρησιμοθηρική. Ο χρησιμοθηρικός και βιοποριστικός χαρακτήρας της παιδείας οδήγησε άλλωστε και στη σύγχρονη εμπορευματοποίησή της, με όλες τις αρνητικές επιπτώσεις στην ποιότητα της ευρύτερης ζωής.

Τα πρότυπα της παιδείας αυτής είναι σαφώς Δυτικά, με χαρακτήρα ραφιναρισμένου ουμανισμού, και ουσιαστικώς υλιστικά. Είναι στην πράξη η ανάγλυφη φανέρωση της αλλοτρίωσης από την πίστη και τη ζωή της Εκκλησίας. Αν θέλαμε όμως να αναζητήσουμε και την εγχώρια υποδομή της σύγχρονης παιδείας μας, θα την βρίσκαμε κατά τη γνώμη μας αναμφίβολα στην κενοδοξία και τη φιλοχρηματία μας. Το καθένα από αυτά τα δύο κατά τον ιερό Χρυσόστομο θα αρκούσε και από μόνο του να οδηγήσει τον άνθρωπο στην έλλειψη αυτογνωσίας και στην αλλοτρίωση από τον Θεό. Τώρα όμως που συμβάλλουν και τα δύο μαζί, σαρώνουν κυριολεκτικά κάθε γνήσιο ανθρωπολογικό στοιχείο, και μάλιστα από εκείνα που κατεξοχήν χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο ως άνθρωπο.

Η παιδεία στα πλαίσια της Εκκλησίας αποκτά κατά κυριολεξία πνευματικό περιεχόμενο. Δεν περιορίζεται στη νοητική διαδικασία, στη γυμνασία του νου, για την αναγωγή του στην αλήθεια των όντων, ούτε όμως και εξαντλείται απλώς σε ηθικές αρετές και σε μορφωτικά ιδεώδη. Η παιδεία που παρέχει ο Θεός δια της Εκκλησίας είναι παιδεία πνευματική, παιδεία που καθιστά το μέτοχό της φορέα της αγιότητας του Θεού.

Η μονομερής και αυτόνομη ανάπτυξη των θεωρουμένων ως κορυφαίων επιστημών, με σημαιοφόρο την υψηλή τεχνολογία, δεν κατέστησαν ποιοτικώς τον άνθρωπο καλύτερο. Η αγιότητα αποτελεί πραγματικότητα, η οποία υπερβαίνει κατά πολύ την συμβατική αρετή, που έχει ως πρότυπό της η κλασσική ελληνική παιδεία. Η σύγχρονη παιδεία δεν ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των πραγματικών ανθρωπολογικών καταβολών, με αποτέλεσμα να εκπαιδεύει μονομερώς τον άνθρωπο και μάλιστα να του στερεί την αληθινή ολοκλήρωσή του ως προσώπου.

Η εποχή μας μπορεί να μην είναι εμφανώς ειδωλολατρική, είναι όμως βαθύτατα εκκοσμικευμένη και πολυπολιτισμική. Όταν έχουμε τη συνείδηση ότι τα παιδιά μας ανήκουν κατεξοχήν στο Χριστό και ότι μας έχουν εκχωρηθεί απ' αυτόν για να τα αναθρέψουμε ως αθλητές του Χριστού και πολίτες της βασιλείας του, τότε πρακτικώς η ζωή μας παραμένει προσανατολισμένη πνευματικά. Όταν υπάρχει η εκκλησιαστική στάση ζωής, ακολουθεί αυτό-νοήτως η δημιουργική πρόσληψη του πολιτισμού της εποχής μας. Δεν φοβόμαστε τον πολιτισμό, όταν γευόμαστε την όντως αθάνατη ζωή του Χριστού.

Η τεχνολογία μπορεί να προσλαμβάνεται από τον πιστό, όχι όμως και η τεχνοκρατία, η οποία αποτελεί το «ιό». Την εκτροπή και την «αμαρτία» της τεχνολογίας, ως αλλοτριωτικής εξουσίας πάνω στον άνθρωπο. Γι’ αυτό άλλωστε και δεν φοβόμαστε μήπως δούμε σύντομα τους μαθητές να πηγαίνουν στο σχολείο με φορητούς υπολογιστές, που θα υποκατα-στήσουν τη σχολική τσάντα. Ο προβληματισμός μας εστιάζεται κυρίως στον στόχο και τον προσανατολισμό της ραγδαίως αναπτυσσόμενης αυτής τεχνολογίας.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία εκ παραδόσεως δεν αντιτίθεται στην καλλιέργεια των επιστημών και των τεχνών ούτε στον άυλο χαρακτήρα της περιουσίας. Απλώς δεν ευνοεί τη μονομερή και αυτόνομη ανάπτυξη της ανθρώπινης γνώσεως. Μόνον όταν η επιστημονική ή οποια-δήποτε άλλη δραστηριότητα ενισχύεται και εμπλουτίζεται με τη χάρη του Θεού, μπορεί να οδηγεί απλανώς στην καταξίωση και στην ουσιαστική αναβάθμιση του ανθρώπινου προ-σώπου. Χωρίς την αναφορά των όντων στο Θεό Λόγο τα όντα αυτονομούνται, χάνουν την ενότητα και το έλλογο νόημά τους, με συνέπεια την παράχρησή τους από τον άνθρωπο. Δεν υπάρχει πράγμα στο υλικό και νοητό επιστητό, που να μην έχει το λόγο του και να είναι παράλογο.

Έτσι στα πλαίσια της Εκκλησίας τα πράγματα καθεαυτά, αλλά και οι γνώσεις γι' αυτά, τίθενται ευχαρίστως και ευχαριστιακά στην υπηρεσία του ανθρώπου και δεν λειτουργούν στην κατεύθυνση της αυτοβεβαιώσεως του εγώ και της κυριαρχίας πάνω στους άλλους («τα πάντα δι' αυτού και εις αυτόν έκτισται»).

Σήμερα, την εποχή της υψηλής τεχνολογίας της πληροφορικής, την αυθεντικότερη πληροφορία για τη ζωή του κόσμου και την προσωπική μας ζωή την παίρνουμε από τους ζώντες χαρισματικούς φορείς. Αυτοί είναι πολύ πιο ενημερωμένοι από τον τύπο, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τα τελειότερα ιατρικά μηχανήματα, την ισχυρότερη μνήμη, έχουν την μεγαλύτερη εμβέλεια, είναι παγκοσμίου λήψεως και κινούνται με άνεση σε παρελθόν και μέλλον, επειδή ζουν τον λειτουργικό χρόνο της Εκκλησίας, που έχει τη διάσταση και την προοπτική της αιωνιότητας.

«Γινώσκουσα πίστη και πιστεύουσα γνώση»

Τελειώνοντας αυτή τη μικρή εργασία θα αναφερθώ σε δύο ιστορικούς της Ορθοδοξίας και της Επιστήμης, οι οποίοι κατέθεσαν την ψυχή τους στον ξεχωριστό Θεό τους, ο οποίος όμως ουσιαστικά είναι ο ίδιος υπό άλλο πρίσμα… Ο Μ. Βασίλειος λέγει: «…την προσευχήν μεταξύ του έργου πληρούν∙ ευχαριστούντες μεν τω δεδωκότι και δυνάμιν χειρών προς έργα, και σοφίαν διανοίας προς ανάληψιν της επιστήμης, και την ύλην χαρισαμένω, την τε εν τοις εργαλείοις, και την υποκειμένην ταις τέχναις , άσπερ αν τύχωμεν εργαζόμενοι∙ προσευχόμενοι δε κατευθυνθήναι τα έργα ημών προς τον σκοπόν της προς Θεόν ευαρεστήσεως» (…να συμπληρώνουμε την προσευχή μας κατά τη διάρκεια του έργου. Ευχαριστώντας αυτόν που μας έδωσε και τη δύναμη των χεριών για έργα και τη σοφία του μυαλού για ανάληψη της επιστήμης και αυτόν που χάρισε την ύλη και αυτήν που υπάρχει στα εργαλεία και αυτήν που βρίσκεται στις τέχνες, τις οποίες θα πετύχουμε με την εργασία. Προσευχόμενοι δε να κατευθυνθούν τα έργα μας προς το σκοπό να ευαρεστήσουμε στο Θεό!).

Επιστήμονες και πιστοί τελικά συναντώνται έκθαμβοι στα βάθη του μικρόκοσμου και στην απεραντοσύνη του μακρόκοσμου, για να θαυμάσουν και να υμνήσουν τη δύναμη και τη σοφία του δημιουργού τους, αναφωνούντες μαζί με τον ψαλμωδό: «Ως εμεγαλύνθη τα έργα Σου, Κύριε, πάντα εν σοφία εποίησας» (Ψαλμ. 103,24).-

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. «Ο Τεχνοκρατικός Προσανατολισμός της Σύγχρονης Παιδείας και η Ορθόδοξη Πνευματικότητα», Καθηγητή Δημητρίου Ι. Τσελεγγίδη, Τμήμα Θεολογίας Α.Π.Θ.
2. «Νέες Τεχνολογίες και Αγωγή της Νεολαίας», μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ.κ. Χριστοδούλου.
3. «Θέματα Χριστιανικής Ηθικής» και «Χριστιανισμός και Θρησκεύματα», σχολικά εγχειρίδια Ο.Ε.Δ.Β.
4. Πηγές διαδικτύου.

--------------------

Με την τεχνολογία χάνουμε την ανθρωπιά μας! 

 Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλου.

Η ραγδαία εξελισσόμενη τεχνολογία, υπόσχεται σήμερα τα πάντα. Απ’ το ότι θα κάνει καλύτερη την καθημερινότητά μας, ως το ότι θα διαμορφώσει προς χάριν μας έναν καλύτερο κόσμο. Με ανέσεις, αγαθά, απολαύσεις, υγεία, μακροζωία… Έτσι λειτουργεί κάπως σαν μεσσίας, που υπόσχεται να μας οδηγήσει στην δική της «γη της επαγγελίας»!

Δεν είναι τυχαίο που πολλοί, όχι μόνο δεν έχουν καμμιά επιφύλαξη γι αυτήν, αλλά και αφήνονται στις εξελίξεις της, ζουν γι’ αυτές, λατρεύουν – λες – την ίδια, κάνουν και δίνουν τα πάντα, για να αποκτήσουν τα προϊόντα της και να ζήσουν τα επιτεύγματά της!

Ωστόσο, όπως θα δούμε, λειτουργεί κατά ένα παράξενο τρόπο. Αντιστρατεύεται την όποια ανθρωπιά έχουμε μέσα μας! Ως ψυχρή που είναι, θέλει κι εμείς να είμαστε το ίδιο! Ως μηχανή, θέλει το ίδιο κι εμείς έτσι να δρούμε στις σχέσεις μας με τους άλλους! Οπότε, για ποιά «ωραία ζωή» μιλάμε και ποιόν «ωραίο κόσμο», που θα μας οδηγήσει, αν απ’ αυτόν λείπει τελείως η ανθρωπιά; Αν όλα είναι μία μηχανή; Τι κι αν είναι αυτόματη, πολύχρωμη, πολυδιάστατη, μοδάτη, απόλυτη, γοητευτική; Τόσο το χειρότερο!

* * *

«Πόσο φίλοι είναι οι υπερβολικά πολλοί φίλοι; Και πόσο πραγματικά φίλοι είναι οι ηλεκτρονικοί φίλοι;», αναρωτήθηκαν σε σχετικά δημοσιεύματά τους το περιοδικό «Newsweek» και η εφημερίδα «Independent». Και τούτο γιατί απ τὶς εν λόγω φιλίες λείπει τελείως η ανθρώπινη ζεστασιά, που παρέχει το συναίσθημα. Έγραψε ένας 24χρονος με προφίλ στο facebook, απογοητευμένος απ’ την σχετική εμπειρία του: «Στο facebook κάνεις υποτιθέμενους φίλους. Φίλους εντός εισαγωγικών. Είναι αδύνατο να αναπτύξεις ουσιαστική ανθρώπινη σχέση σ’ αυτό το χώρο».

Πόσο αποκαλυπτικό δεν είναι αυτό!

Αλλ’ είναι πολύ χαρακτηριστικό επ’ αυτού και το εξής συγκλονιστικό γεγονός. Ανήμερα τα Χριστούγεννα, μία κοπέλα έστειλε ένα μήνυμα προς όλους τους φίλους της, που είχε στο facebook. Το μήνυμα αυτό έλεγε: «Πήρα όσα χάπια είχα. Σε λίγο θα είμαι νεκρή. Σας αποχαιρετώ όλους»! Και το μήνυμα αυτό ελήφθη από τους 1082 φίλους της, που ήταν καταγεγραμμένοι εκείνη τη στιγμή στην ιστοσελίδα της. Ναι, τόσους πολλούς είχε! Ωστόσο, κανείς απ’ αυτούς δεν ειδοποίησε την αστυνομία και δεν έκανε το παραμικρό, για να την εμποδίσει! Το μόνο που έγινε ήταν, το να συζητηθεί αρκετά το γεγονός μεταξύ των «φίλων» της αυτών εκεί στο διαδίκτυο! Η μητέρα της διάβασε το μήνυμα την επομένηκι όταν ειδοποιήθηκε η αστυνομία ήταν πλέον αργά…

Το γεγονός είναι όντως τραγικό! Αν έστω κι ένας «φίλος» της είχε παρέμβει, η κοπέλα αυτή θα ζούσε σήμερα. Από την άλλη έδειξε, πως ένα απ’ τα πολύ μεγάλα λάθη της ήταν, πως πραγματικά πίστεψε στους πολλούς φίλους που είχε, υπερεκτιμώντας την αξία του facebook. Αποδείχθηκε ότι ούτε ένας δεν ήταν φίλος πραγματικός! Γι’ αυτό και δεν είχε κανέναν στις πλέον δύσκολες στιγμές της ζωής της! Ωραίος, πράγματι, και τόσο γοητευτικός ο τεχνολογικός της κόσμος στον οποίο ζούσε, όμως αποδείχθηκε τελείως εικονικός και για τούτο απάνθρωπος! Και τι τραγικό! Να λείπουν αυτά ακόμη και απ’ αυτήν την φιλία!

* * *

Είναι πεντακάθαρο! Η τεχνολογική μας πρόοδος, όχι μόνο δεν συνοδεύεται από ανάλογα βήματα ανθρωπιάς, αλλ’ αντίθετα συντελεί στο να χάνουμε όλο και πιο πολύ την ικανότητα να νοιώθουμε τους άλλους και να νοιαζόμαστε γι’ αυτούς! Έλεγε πολύ χαρακτηριστικά ο Γέροντας Παίσιος: «Επειδή οι ανθρώπινες ευκολίες ξεπέρασαν τα όρια, έγιναν δυσκολίες. Πλήθυναν οι μηχανές, πλήθυνε ο περισπασμός, έκαναν και τον άνθρωπο μηχανή, και τώρα οι μηχανές και τα σίδερα κάνουν κουμάντο και τον άνθρωπο. Γι’ αυτό και οι καρδιές των ανθρώπων έγιναν σιδερένιες! Με όλα αυτά τα μέσα δεν καλλιεργείται η συνείδηση του ανθρώπου.

Παλιότερα οι άνθρωποι δούλευαν με τα ζώα και ήταν σπλαχνικοί. Αν φόρτωνες το ζώο λίγο παραπάνω, και το κακόμοιρο γονάτιζε, το λυπόσουν. Αν ήταν νηστικό και κοίταζε με παράπονο, σου ράγιζε την καρδιά. Σήμερα οι άνθρωποι έχουν τα σίδερα κι έχουν καρδιές σιδερένιες. Έσπασε ένα σίδερο; Οξυγονοκόλληση! Χάλασε το αυτοκίνητο; Το πάω στο συνεργείο! Κι αν δεν γίνεται, το πετάνε, δεν το πονάνε. Δεν δουλεύει καθόλου η καρδιά. Έτσι όμως καλλιεργείται η φιλαυτία και ο εγωισμός. Δεν σκέφτεται τον άλλο σήμερα ο άνθρωπος.

Παλιά αν έμενε το φαγητό για την άλλη μέρα, θα χαλούσε, και σκέφτονταν οι άνθρωποι και κανέναν φτωχό. Έλεγε: «Να φάει πρώτα ο φτωχός κι ύστερα εγώ». Τώρα το βάζουν στο ψυγείο και δεν θυμούνται τον άλλο, που έχει ανάγκη…».

Ας το δούμε και απ’ αυτό: Έρευνα του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν μεταξύ των φοιτητών έδειξε πως, τα επίπεδα συμπόνιας έχουν καθοδική πορεία τα τελευταία 30 χρόνια, ιδιαίτερα δε την τελευταία 10ετια, ο δε ναρκισσισμός όλο και αναπτύσσεται το τελευταίο διάστημα! Είναι φανερό, λοιπόν, πως τα τεχνολογικά μας επιτεύγματα, περνούν όλο και πιο πολύ τον σύγχρονο άνθρωπο, όλο και πιο γρήγορα, απ’ το «εσύ» στο «εγώ»! Μας μεταβάλλουν σε σκληρούς και για τούτο άκαμπτους ατομικιστές!

* * *

Στις ηλεκτρονικές πλατφόρμες είναι ολοφάνερο πως λείπει πολύ η ανθρώπινη «παρουσία». Δηλαδή η ανθρωπιά, η ζεστασιά, το προσωπικό ενδιαφέρον, η πραγματική προσέγγιση, η αληθινή αγάπη και με δύο λόγια το γνήσιο ανθρώπινο πρόσωπο! Έγραψε εύστοχα κάποιος blogger: «Όταν χρησιμοποιώ μία τεχνολογία άχαρη, ψυχρή και ξένη στην προσωπικότητά μου λέω: “Δεν έχει ανθρώπινη παρουσία εδώ”! Οπότε και πατάω “έντερ”, για να φύγω από εκεί…». Ναι, αυτή ακριβώς είναι και η αυθόρμητη αντίδραση της ανθρώπινης ψυχής. Δεν μπορεί να σταθεί εκεί που απουσιάζει το ανθρώπινο πρόσωπο.

Το ίδιο γίνεται και σε όλων των ειδών τις εικονικές φιλίες. Περνάς ώρες και ώρες συνομιλώντας με ένα πλήθος «κολλητών», στην ουσία όμως βρίσκεσαι σε μία ψυχρή κι επίπεδη οθόνη, ας είναι και της τελευταίας τεχνολογίας! Τίποτα περισσότερο, τίποτα ανώτερο, τίποτα ανθρώπινο! Αλλ’ η ψυχρότητα αυτής της φιλίας, προκύπτει καθαρά και από ένα άλλο πολύ χαρακτηριστικό γεγονός. Διαγράφεται πανεύκολα με ένα… κλικ! Το θέμα αυτό φαίνεται πως πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις απ’ το γεγονός ότι χρησιμοποιείται η σύγχρονη τεχνολογία (ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης, sms, e-mail κ.λπ) για να πει η μία πλευρά στην άλλη, πανεύκολα και πολύ γρήγορα επίσης, «χωρίζουμε»! Μάλιστα γι’ αυτό το τελευταίο, δημοσκόπηση της Αμερικανικής εταιρείας (της Lad42 Market Research) έδειξε, πως το 33% των ενηλίκων προτιμά να λήξει μία σχέση … ηλεκτρονικά, χρησιμοποιώντας έτσι τη λογική «χωρίστε – διαγράψτε – τελειώσατε»! Όπως μάλιστα έγραψαν οι «New York Times» άλλη Αμερικανική εταιρεία (η Burker King) προέβη στην εξής εκστρατεία: Χάριζε σε κάθε χρήστη του facebook ένα χάμπουργκερ, αν δέχονταν να διαγράψουν 10 άτομα από την λίστα των «φίλων» τους! Ως την παρέμβαση του facebook διαγράφηκαν 234.000 ηλεκτρονικές φιλίες! Ένας απ’ αυτούς, που θυσίασε 10 τέτοιους «φίλους» του, για ένα μπιφτέκι, ομολόγησε πως ένιωσε γι’ αυτό ελάχιστες τύψεις! Πριν τους διαγράψει μάλιστα, τους έστειλε το εξής μήνυμα: «Για να είμαι ειλικρινής, αμφισβητούμενε φίλε στο facebook, σε διατηρούσα επειδή θα αισθανόμουν άσχημα αν ανακάλυπτες ότι σε διέγραψα. Αυτό μέχρι τώρα, επειδή κανείς δεν θα μου είχε χαρίσει ένα μπιφτέκι, ως αντάλλαγμα των συναισθημάτων σου»! Να και η διαπίστωση του Αϊνστάιν: «Έχει καταστεί τρομακτικά προφανές ότι η τεχνολογία μας, έχει υπερκεράσει την ανθρωπιά μας»!

* * *

Όπως και να το κάνουμε, τα ανθρώπινα συναισθήματα, η ίδια η ανθρωπιά, αναπτύσσονται ασφαλώς μέσα από τις σχέσεις «πρόσωπο με πρόσωπο». Όταν μπορείς και τον βλέπεις τον άλλο, όταν μπορείς και τον ακούς, όταν μπορείς και τον αισθάνεσαι, όταν τον έχεις δίπλα σου η απέναντί σου. Διαφορετικά τίποτα το ουσιαστικό δεν αντιλαμβάνεσαι, όπως δεν αντιλαμβάνεται μία μηχανή μία άλλη μηχανή που βρίσκεται σε απόσταση. Γιατί κι αυτές αν βρίσκονται δίπλα – δίπλα, αν κάτι τις ενώσει, δεν μπορεί, θα υπάρχει και μία κάποια στοιχειώδης αλληλεπίδραση μεταξύ τους!

Έλεγε σοφά ο Αλ. Καρέλ: «Πολιτισμός δεν είναι η ανάπτυξη της επιστήμης και της μηχανής, αλλά του ανθρώπου». Κι εμείς βαλθήκαμε σήμερα να οικοδομήσουμε ένα πολιτισμό με μόνη την ανάπτυξη των μηχανών, την αποκαλούμενη τεχνολογία, την οποία απολυτοποιούμε κιόλας;

Ας προσέξουμε και τούτο τον λόγο του Άλφρεντ Άντλερ: «Το άτομο που δεν ενδιαφέρεται για τους συνανθρώπους του, συναντά τις μεγαλύτερες δυσκολίες στη ζωή και προκαλεί τις μεγαλύτερες δυστυχίες απ’ όλους τους άλλους. Από τέτοιους ανθρώπους προέρχονται οι δυστυχίες, που γνώρισε η ανθρωπότητα»! Ναι, εκεί καταλήγουμε έτσι…

* * *

Αλλά πώς αναπτύσσονται άραγε τα ανθρώπινα συναισθήματα και η ανθρωπιά και μάλιστα στον καλύτερο δυνατό βαθμό; Να ένα ωραίο ερώτημα, που θα πρέπει συνέχεια να μας απασχολεί. Και τότε θα δούμε πως η απάντηση βρίσκεται μονάχα σ’ αυτό: Όταν και όσο ο άνθρωπος αναπτύσσεται πνευματικά και πορεύεται προς τον Θεό! Ναι, από τον Θεό προέρχεται «παν δώρημα τέλειον», επομένως και η ανθρωπιά. Η φιλευσπλαχνία, η αγάπη, το ενδιαφέρον, το δόσιμο και η προσφορά προς τον συνάνθρωπο. Είναι τελικά θέμα σχέσης «προσώπου με Πρόσωπο». Όπου λείπουν τέτοια συναισθήματα, οπωσδήποτε απουσιάζει από εκεί και ο Θεός. Δεν είπαν τυχαία τούτον τον λόγο: «Ο τεχνολογικός πολιτισμός αφάνισε τον άνθρωπο, τον έκανε αριθμό. Ο διωγμός αυτός του ανθρώπου προήλθε απ’ τον διωγμό του Θεού»!

Διάβασα κάπου τούτο: «Η επιστήμη και η τεχνολογία χρειάζεται στον άνθρωπο για να ζήσει, ο δε Λόγος του Θεού για να σωθεί». Έτσι είναι. Η τεχνολογία, ειδικά, είναι εργαλείο, για την επιβίωσή μας. Σε καμιά περίπτωση δεν είναι ο σωτήρας μας, ο μεσσίας μας, ο Θεός μας! Μη την καταντάμε είδωλο. Μη φθάσουμε ποτέ ως εκεί! Εξ άλλου η τεχνολογία, ετυμολογικά, προέρχεται απ’ τις λέξεις «τέχνη» και «λόγος». Δηλαδή αισθητική και αλήθεια, που αποτελούσαν και τους άξονες του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού. Σήμερα η τεχνολογία, ως η πεμπτουσία όλων των πραγμάτων, που θέλει να είναι, έρχεται ως υπέρτατη τέχνη, να αποβλέπει και σ’ αυτήν ακόμη την υποκατάσταση του Λόγου, του Χριστού δηλαδή, γι’ αυτό και παρακάμπτει τόσο πολύ και τον ίδιο τον άνθρωπο! Και μόνο τον παρακάμπτει; Αυτή η «τεχνικοποίηση» της ζωής μας, ο τεχνοκρατισμός, οδηγούν – όπως υποστηρίζεται βάσιμα – στη γένεση ενός ολοκληρωτικού συστήματος, όπου όχι μόνον η ανθρωπιά αλλά και οτιδήποτε αφορά τον άνθρωπο χάνονται δια παντός, όπως η ελευθερία, η αυτόνομη ανάπτυξη της ανθρώπινης προσωπικότητας, τα ανθρώπινα δικαιώματα κ.λπ.

* * *

Είπαν πολύ ωραία: «Το μέλλον των ανθρώπων δεν είναι οι μηχανές, ούτε και η όποια εξέλιξή τους. Το μέλλον των ανθρώπων είναι ο άνθρωπος. Τα υπόλοιπα απλώς τον βοηθούν». Εξάλλου είμαστε έτσι πλασμένοι, ώστε να λειτουργούμε ο ένας για τον άλλον. Επομένως η ανθρωπιά είναι το μέλλον μας. Αυτήν ακριβώς που αντιμάχονται οι μηχανές, εκείνες στις οποίες δώσαμε τον ωραίο τίτλο «τεχνολογίες» και τώρα τον ακόμη πιο εντυπωσιακό «νέες τεχνολογίες». Ναι, σαφώς μας βοηθούν στον αγώνα της ζωής μας. Αλλά γιατί θέλουν ως αντάλλαγμα τον ίδιο τον εαυτό μας;

Ορθοδοξία και Τεχνολογία

ΠΑΤΗΡ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΩΝ ” :

Ὁ ὑπολογιστής εἶναι κι αὐτός μιά ἐφεύρεση ὅπως οἱ ὑπόλοιπες.

Στή Γραφή λέει: «πάντα μοι ἔξεστιν ἄλλ’ οὐκ ἐγώ ἐξουσιασθήσομαι ὑπό τίνος»

Αγαπητοί

Χρησιμοποιείτε διάφορα τεχνολογικά προϊόντα, τα οποία έχει εφεύρει ο άνθρωπος όχι χωρίς τον Θεό. Διότι ο Κύριος είπε ρητά: «Χωρίς εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν».

Ο υπολογιστής είναι κι αυτός μια εφεύρεση όπως οι υπόλοιπες. Στη Γραφή λέει: «πάντα μοι έξεστιν άλλ’ ουκ εγώ έξουσιασθήσομαι υπό τίνος». Αν με τον υπολογιστή ο άνθρωπος κάνει το έργο του Θεού και προς δόξαν Θεού, για παράδειγμα, εκδίδει λειτουργικά βιβλία ή γραμματεία των αγίων Πατέρων, τότε ο άνθρωπος σώζεται με αυτό. Αν χρησιμοποιεί την τεχνολογία για κάθε ασχημία και βίαια παιχνίδια, τότε είναι φανερό ότι χάνεται. Η ίδια τεχνολογία για τον ένα είναι προς σωτηρία και για τον άλλο προς απώλεια.
Ο Θεός να σας δίνει σοφία!

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ .

ΠΑΤΗΡ ΙΩΑΝΝΗΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΩΝ ΣΠΗΛΑΙΩΝ ΠΣΚΩΦ