Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΩΣ ΕΙΚΟΝΑ ΘΕΟΥ

Αγιοπατερικό κείμενο για τον άνθρωπο :

(Η δημιουργία του ανθρώπου)

“Πήρε, λοιπόν, ο Θεός χώμα από τη γη και έπλασε τον άνθρωπο”. Δεν συμπληρώθηκε η δημιουργία του κόσμου, δεν σταμάτησε η σειρά, για να γίνει η διήγηση της δικής μας δημιουργίας, αλλά λέει: δημιούργησε ο Θεός τον άνθρωπο και σταμάτησε οριστικά από όλα τα έργα. Και επειδή διέκοψε, μας διδάσκει πως ακριβώς δημιούργησε: “πήρε ο Θεός χώμα από τη γη”.

Και όταν ακούς χώμα, διδάσκεσαι το να μη φοβάσαι, το να μη λογαριάζεις το πρόσωπο των ανθρώπων. Και για τον εαυτό σου γιατί νομίζεις ότι είναι κάτι ξεχωριστό; Όταν σου έρχονται σκέψεις που προκαλούν έπαρση και πληγώνουν τη καρδιά, φέρε στο μυαλό σου τη δημιουργία, ξαναθυμήσου το πώς δημιουργήθηκες. “πήρε χώμα ο Θεός από τη γη και δημιούργησε τον άνθρωπο”. Μπορείς να ξεχάσεις ποτέ τον εαυτό σου; Τότε μόνο θα τον ξεχάσεις, όταν φύγεις από τη γη. Αν όμως δεν αποχωρίζεσαι ποτέ τη γη, αλλά είσαι “κολλημένος” με τη γη, βαδίζεις πάνω στη γη, αναπαύεσαι πάνω στη γη, κρίνεσαι πάνω στη γη, και ότι άλλο κάνεις είτε μικρό είτε μεγάλο, αν το κάνεις πάνω στη γη, θυμάσαι πάντα την ταπεινότητά σου.

Είσαι βίαιος και θυμώνεις; Από πού προέρχεται ο θυμός; Δεν προέρχεται από την ντροπή; Γιατί δεν ανέχεσαι να ακούσεις πως είσαι ασήμαντος ως προς την καταγωγή σου. Αμέσως βράζει μέσα σου ο θυμός, και θες να πεις χειρότερα από αυτά που άκουσες. Χαμήλωσε το βλέμμα σου προς τα κάτω, και θα σταματήσει ο θυμός σου. Κοίταξε τη γη και σκέψου. Είπε ασήμαντο στην καταγωγή εμένα, που έχω γίνει από το χώμα; λιγότερο είπε από αυτό που εγώ είμαι.

Γιατί δεν είπε πως προέρχομαι από το χώμα, αλλά έχω γεννηθεί από άνθρωπο. Αλλά πόσο πιο πολύτιμος είναι ο έμψυχος άνθρωπος από τη γη που πατιέται; Εγώ όμως θυμάμαι την πρώτη μητέρα, τη γη, για να μην θεωρώ πως είναι προσβολή το να γεννηθώ από ένα δούλο, αλλά πως είναι τιμή, το να γεννηθώ με ψυχή. Εκείνος όμως που θεωρεί σπουδαίο το να με προσβάλει, κάνει το λάθος να με τιμά περισσότερο, με τον τρόπο που με προσβάλει. Γιατί, με το να έχω συνείδηση της φύσης μου, γνωρίζω ποιος είμαι και από πού κατάγομαι.

Έτσι το να θυμόμαστε το πώς έχουμε δημιουργηθεί από το χώμα, δεν αφήνει ποτέ το θυμό μας να μας πολιορκεί.

Ας είναι σύμμαχος με το μυαλό η γη, αφού πάντα βρίσκεται κοντά μας και μας το θυμίζει. Όταν θες να ικανοποιήσεις κάποια επιθυμία σου, να θυμάσαι τον τρόπο με τον οποίο φεύγεις απ’ τη ζωή. Αν θυμηθείς ότι θα διαλυθείς μέσα στο χώμα θα σβήσει η μανία της επιθυμίας σου. “είσαι χώμα, και στο χώμα θα καταλήξεις”. Να θυμάσαι πως μετά από λίγο αυτό το σώμα που τώρα είναι σφριγηλό, ή η σαρκική επιθυμία που έχεις τώρα, δεν θα υπάρχει ύστερα από λίγο, όταν θα διαλυθεί το σώμα μέσα στο χώμα. να θυμάσαι ότι προέρχεσαι από το χώμα, και θα σβήνει κάθε πονηρή κίνηση. Ας γίνει φύλακας για μας από κάθε αμαρτία αυτή εδώ η υπόμνηση: “ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο παίρνοντας χώμα από τη γη”.

Είναι καλό το να είσαι ασήμαντος, και έμφυτη αυτή η υπόμνηση. Αν έλεγε “ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο παίρνοντας από τον ουρανό”, πότε θα τον προσέχαμε για να θυμόμαστε τη φύση μας;

Η υπόμνηση της μηδαμινότητάς μας γίνεται με όσα είναι πρόχειρα και βρίσκονται κοντά μας από αυτά που πατάμε.

Σκύψε το κεφάλι σου προς τη γη και κατάλαβε ότι πήρες μορφή από το χώμα, που είναι συγγενικό με τη γη. Τι άλλο είναι πιο ευκαταφρόνητο από εμάς; Τι άλλο απ’ τα δικά μας είναι το πιο κατάλληλο για να εξουθενώνουμε τους εαυτούς μας;

 Βλέπεις κάποιον να υπερηφανεύεται, να ντύνεται πλούσια και όμορφα, να φορά κοσμήματα και να ακτινοβολεί από τους πολύτιμους λίθους, και γι’ αυτό να υπερηφανεύεται, να ντύνεται με μετάξι, να έχει δούλους, να επιδεικνύει την ομορφιά του, να βαδίζει επιδεικτικά, να μιλάει με έπαρση, να υπερηφανεύεται για το πλήθος των υπηρετών που σέρνουν γύρω τους; Όταν βλέπεις αυτούς τους άρχοντες, που εμφανίζονται με δυνατή φωνή, όταν βλέπεις αυτούς να τρομοκρατούν κάποιους και να ξεσκίζουν τις σάρκες κάποιων άλλων, να θανατώνουν κάποιους άλλους, μην φοβηθείς, μην τρομάξεις από όσα γίνονται, ούτε και εξαιτίας εκείνου που διατάζει όλα αυτά. Μην σε εντυπωσιάσει η φαντασμαγορία.

Να θυμάσαι ότι ο Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο παίρνοντας σώμα από τη γη. Αν αυτός είναι κάτι διαφορετικό, να τον φοβηθείς. Αν όμως είναι χώμα από τη γη, περιφρόνησέ τον.

Και έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο. Αυτή η λέξη το “έπλασε”, δεν δηλώνει μια ορισμένη τεχνική ενέργεια του Θεού για τον άνθρωπο; “ο Θεός έπλασε”. Δηλαδή έπλασε όπως πλάθουν οι άνθρωποι τα πήλινα σκεύη; Ασφαλώς όχι.

Γιατί τα πλάσιμο ενός αγάλματος και η διάπλαση του γύψου περιορίζουν τα σημάδια της μορφής μόνο στην επιφάνεια. Βλέπεις π.χ. το άγαλμα πως είναι στημένο και με ποια χαρακτηριστικά. Δείχνει το θυμό του στρατιώτη, ή δείχνει το γυναικείο χαρακτήρα ανάλογα με τη μορφή που έχει. Αλλά το δημιούργημα του Θεού δεν είναι τέτοιο γιατί έπλασε τον άνθρωπο, αλλά η δημιουργική του ενέργεια διαμόρφωσε τα πάντα, με το να προχωρήσει στο εσωτερικό βάθος του ανθρώπου.

Αν είχα στη διάθεσή μου περισσότερο χρόνο, για να σου παρουσίαζα τον τρόπο κατασκευής του ανθρώπου, θα μάθαινες από τον εαυτό σου τη σχετική με σένα, σοφία του Θεού. Θα μάθαινες ότι ο άνθρωπος είναι αληθινά ένας μικρός κόσμος, δηλαδή ένα μικρό στολίδι, και καλά κάνουν όσοι τον εξυμνούν με αυτό το όνομα. Πόσες πραγματείες έχουν γραφτεί γύρω από αυτό το θέμα; Οι ανατομίες των γιατρών, οι προσεκτικές εξετάσεις των γυμναστών ή για την αναλογία των μελών ή για τη μεταξύ τους συμμετρία, όλα αυτά παρεμβάλλονται στη μελέτη για τη κατασκευή του ανθρώπου.

Αλλά για μένα το πρόβλημα είναι άλλο. Που θα βρω ένα λόγο τόσο σημαντικό, ώστε να μπορέσω να εκφράσω με ακρίβεια όσα περιέχονται στην λέξη “έπλασε”; Αλλά ακόμη και αν εγώ δε μιλήσω για τα αυτονόητα, εσύ τα γνωρίζεις.

Ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο όρθιο. Αυτό το σχήμα σου το έδωσε ξεχωριστό από τα υπόλοιπα ζώα. Γιατί; Επειδή επρόκειτο να σου αναθέσει αργότερα ένα εξαίρετο έργο. Γιατί τα άλλα ζώα είναι χορτοφάγα και έχουν την κατασκευή τους ανάλογη με τη φύση τους. Το πρόβατο π.χ. έγινε για να βόσκει. Και έχει το κεφάλι να σκύβει κάτω, να βλέπει το στομάχι και όσα βρίσκονται κάτω  απ’ το στομάχι, επειδή για τα πρόβατα σκοπός της ευτυχίας είναι να γεμίζουν το στομάχι τους. Ο άνθρωπος όμως δεν κοιτάζει προς το στομάχι αλλά προς τα πάνω. Το κεφάλι του βρίσκεται πάνω ψηλά, για να προσέχει την προς τα πάνω συγγένεια με τον Θεό. Τα μάτια δεν σκύβουν προς τη γη. Μην βγάζεις λοιπόν τον εαυτό σου έξω από τη φύση. Μην προσέχεις τα επίγεια, αλλά τα ουράνια οπού βρίσκεται ο Χριστός. Γιατί λέει ο Απόστολος: “αν έχετε αναστηθεί μαζί με τον Χριστό, να αναζητάτε τα άνω, όπου υπάρχει ο Χριστός”.

Έτσι πλάστηκες. Και αυτή η κατασκευή είναι σχολείο που διδάσκεσαι το σκοπό για τον οποίο δημιουργήθηκες.

Έγινες για να βλέπεις το Θεό, και όχι για να σέρνεται η ζωή σου στη γη. Όχι για να απολαμβάνεις όσα απολαμβάνουν τα ζώα, αλλά για να πραγματοποιείς τον ουράνιο τρόπο ζωής. Γι’ αυτό “τα μάτια του σοφού βρίσκονται πάνω στο κεφάλι του”, λέει ο σοφός Εκκλησιαστής. Υπάρχει όμως κανένας που να μην έχει τα μάτια στο κεφάλι; Όχι, αλλά βρίσκονται στο κεφάλι για να περιεργάζονται τα υψηλά. Και όποιος δεν προσέχει τα υψηλά, αλλά τα γήινα, έχει μάτια που σέρνονται στη γη.  

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΩΣ ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΥ

( κείμενο 2ο : )

 

Κυρ. ιζ΄ ἐπιστολῶν (Β΄ Κορ 6:16 - 7:1)

1. «῾Υμεῖς ναὸς Θεοῦ ἐστε ζῶντος»

Προοίμιον. Ναούς, τεμένη καὶ βωμοὺς οἰκοδομοῦσαν καὶ οἰκοδομοῦν ὅλοι οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ τὴν αὐγὴ τῆς ἱστορίας. ῾Ωστόσο οἱ ἱεροὶ αὐτοὶ χῶροι ἦσαν κυρίως λίθινα οἰκοδομήματα, στὰ ὁποῖα οἱ ἄνθρωποι θεωροῦσαν ὅτι ἐπικοινωνοῦν μὲ τὸν Θεό. ῾Ο Χριστιανισμὸς ὅμως διαφέρει ἀπὸ ὅλα τὰ θρησκεύματα κατὰ τοῦτο, στὸ ὅτι ναὸ τοῦ Θεοῦ θεωρεῖ κυρίως τὸν κάθε ἄνθρωπο. Πρόκειται γιὰ μιὰ μετάβαση ἀπὸ τὸν τύπο στὴν οὐσία, ἀπὸ τὴν στοιχειώδη θρησκευτικότητα τοῦ λίθινου ναοῦ στὴν ἐξελιγμένη καὶ τέλεια μορφὴ τῆς χριστιανικῆς πίστεως καὶ πνευματικότητος, ὅπου ὁ Θεὸς ἐπικοινωνεῖ κατευθεῖαν μὲ τὸν ἴδιο τὸν ἀνθρωπο.

α. Οἱ λίθινοι ναοί. ῾Η ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θεὸ ἀπὸ τὴν ἀρχαιότητα γινόταν διὰ μέσου τύπων καὶ συμβόλων. ῾Ο ναὸς τῶν ᾿Ιουδαίων καὶ οἱ ναοὶ τῶν ἀρχαίων ῾Ελλήνων εἶναι οἱ πιὸ τέλειοι τύποι τῆς ἀρχαίας θρησκευτικότητος. Στὸν ἀρχαῖο ναὸ ὁ ἀνθρωπος ἐπικοινωνοῦσε μὲ τὸν Θεό. Μέσα στὸν ναὸ οἱ ᾿Ιουδαῖοι, ἔξω ἀπὸ τὸν ναὸ οἱ ἀρχαῖοι ῞Ελληνες πρόσφεραν θυσίες καὶ τελοῦσαν τὰ διάφορα εἴδη τῆς λατρείας τους. Στὶς περιπτώσεις αὐτὲς ὁ ἄνθρωπος ἔπρεπε νὰ μεταβεῖ ὁπωσδήποτε στὸν καθιερωμένο ἱερὸ τόπο, γιὰ νὰ λατρεύσει τὸν Θεό. ῾Ο Χριστὸς ὅμως ἐγκαινίασε τὴν τέλεια μορφὴ ἀληθινῆς πίστεως καὶ λατρείας, κατήργησε τὴν ἐξάρτηση τῆς λατρείας τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὸν ὁρισμένο τόπο (᾿Ιωάν. δ΄ 21) καὶ καθιέρωσε τὴν «ἐν πνεύματι καὶ ἀληθείᾳ» λατρεία τοῦ θεοῦ (᾿Ιωάν. δ΄ 23-24).

β. ῾Ο ἄνθρωπος ὡς κατοικητήριον τοῦ Θεοῦ. ῾Ο Κύριος ὅμως προχώρησε καὶ πιὸ πέρα. μὲ τὴν ἀποστολὴ τοῦ ῾Αγίου Πνεύματος στὴν ᾿Εκκλησία ἀνέδειξε τὸν κάθε πιστὸ ὡς κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ. ῾Η σχέση καὶ ἐπικοινωνία τοῦ Θεοῦ μὲ κάθε ἄνθρωπο εἶναι πιὰ ἄμεση, χωρὶς ἡ ὕπαρξη τῶν ἱερῶν τόπων νὰ εἶναι ὑποχρεωτικὴ καὶ ἀπαραίτητη. ῾Ο θεὸς ἐπικοινωνεῖ μὲ τὸν ἄνθρωπο σὲ κάθε τόπο καὶ σὲ ὁποιοδήποτε χρόνο. Κατὰ τὸ ἅγιο βάπτισμα τὸ ἅγιον Πνεῦμα σφραγίζει, ἐγκαινιάζει καὶ καθιερώνει τὸν ἀνθρωπο σὲ «ναὸ τοῦ Θεοῦ», στὸν ὁποῖο κατοικεῖ μονίμως ἡ θεϊκὴ χάρη. μὲ τὸν τρόπον αὐτὸ πραγματοποιεῖται ἡ ὑπόσχεση τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶπε· «᾿Ενοικήσω ἐν αὐτοῖς» (Ἔξοδ. κθ΄ 45. πρβλ. καὶ «ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστι», Λουκ. ιζ΄ 21).

᾿Επίλογος. ῾Υπάρχουν βέβαια καὶ χριστιανικοὶ ναοί. ῾Ωστόσο τὰ οἰκοδομήματα αὐτὰ ἔχουν δευτερεύουσα σημασία, ὅπως λόγου χάρι γιὰ νὰ προστατεύονται οἱ πιστοὶ ἀπὸ τὶς καιρικὲς συνθῆκες. ῾Ο ῥόλος ἑπομένως τῶν χριστιανικῶν ναῶν εἶναι ἔμμεσος καὶ ὄχι ἄμεσος. ᾿Εξάλλου ὅλες οἱ ἀκολουθίες τῆς ᾿Εκκλησίας, καὶ αὐτὴ ἀκόμη ἡ θεία λειτουργία, τελοῦνται σὲ ὁποιοδήποτε τόπο καὶ σὲ ὁποιοδήποτε χρόνο. ῾Η χριστιανικὴ λατρεία ὑπερβαίνει κάθε τοπικὸ καὶ χρονικὸ περιορισμὸ καὶ πραγματώνει τὴν κοινωνία τοῦ Θεοῦ καὶ τοῦ ἀνθρώπου στὸ ἐπίπεδο τοῦ προσώπου τοῦ κάθε πιστοῦ.

(*1999)

2. Τὸ σῶμα ναὸς τοῦ Θεοῦ

Προοίμιον. Τὸ σῶμα στὴν ἐποχή μας ἔχει γίνει ἕνα σύγχρονο εἴδωλο, στὸ ὁποῖο πολλοὶ ἄνθρωποι προσφέρουν λατρεία. ῾Η θεοποίηση καὶ ἡ λατρεία τοῦ σώματος ὁδηγεῖ στὶς διάφορες «μανίες» τῆς ἐποχῆς μας, ὅπου ἡ δύναμη καὶ ἡ ὀμορφιὰ τοῦ σώματος θεωροῦνται ὕψιστες ἀξίες. ῾Η ἴδια νοοτροπία ὁδηγεῖ ἕνα πλῆθος ἀνθρώπων σὲ μία ἄσωτη ζωή, ὅπου πλέον ὁ ἀνθρωπος ἀντιμετωπίζεται μόνο ὡς σάρκα.

α. Σεβασμὸς στὸ σῶμα. Μὲ πόσο σεβασμὸ καὶ ἱερὸ δέος ἀντιμετωπίζομε τὸν ναὸ τοῦ Θεοῦ! ῞Εναν μεγαλοπρεπῆ ναό, ἀλλὰ καὶ ἕνα ταπεινὸ ἐξωκλήσι. ῞Εναν ἀκέραιο, ἀλλὰ καὶ ἕναν γκρεμισμένο ναό. Τὸ σῶμα μας καὶ τὸ σῶμα τῶν ἄλλων ἀνθρώπων εἶναι κατοικητήριο τοῦ Θεοῦ. ῾Υπάρχουν ἄνθρωποι μὲ ἕνα ῥωμαλέο καὶ ὄμορφο σῶμα. ῾Υπάρχουν ὅμως καὶ ἐκεῖνοι ποὺ ἔχουν ἀσθενικό, παραμορφωμένο ἢ ἀνάπηρο σῶμα. Σὲ ὅλες αὐτὲς τὶς περιπτώσεις βρισκόμαστε μπροστὰ σὲ ἕναν ναό, στὸν ὁποῖο ὁφείλομε τιμὴ καὶ σεβασμό. τὸ σῶμα ποὺ εἶναι καχεκτικὸ καὶ δύσμορφο, τὸ ἄρρωστο σῶμα, εἶναι ἕνας ραγισμένος ναὸς τοῦ Θεοῦ, στὸν ὁποῖο ὀφείλομε ἀπεριόριστο σεβασμὸ καὶ τιμή. Οἱ γέροντες γονεῖς μας, οἱ ἄρρωστοι, οἱ κατάκοιτοι τῶν νοσοκομείων καὶ τῶν ἀσύλων εἶναι ναοὶ τοῦ Θεοῦ, τοὺς ὁποίους πρέπει νὰ διακονοῦμε μὲ ἐπιμέλεια καὶ προσοχή.

β. ῾Η διακονία τοῦ σώματος. ᾿Αποτελεῖ ἰδιαίτερη τιμὴ νὰ διακονεῖ κανεὶς στὸν ναὸ τοῦ Θεοῦ. νὰ φροντίζει γιὰ τὴν ἀνέγερση καὶ τὸν ἐξωραϊσμό του. νὰ τὸν καθαρίζει, ἢ νὰ ἀναστηλώνει ἕναν ἐρειπωμένο ναό. ῾Η ᾿Εκκλησία τιμᾶ ἰδιαίτερα ὅσους διακονοῦν στὸν ναό. «῾Αγίασον τοὺς ἀγαπῶντας τὴν εὐπρέπειαν τοῦ οἴκου σου»! ῞Οταν ἀσχολούμαστε μὲ τὴν διατροφή, τὴν συντήρηση, τὴν περίθαλψη καὶ νοσηλεία τοῦ σώματος, ἂς μὴ λησμονοῦμε ὅτι διακονοῦμε τὸν ναὸ τοῦ Θεοῦ. (Παραδείγματα). ῾Η σκέψη αὐτὴ εἶναι πολὺ βοηθητικὴ γιὰ τὴν σωστὴ ἀντιμετώπιση τοῦ σώματός μας, καθώς καὶ τοῦ σώματος τῶν ἄλλων ἀνθρώπων.

᾿Επίλογος. ῾Ο Θεὸς ὅμως κατοικεῖ στὸν ναό, διότι εἶναι καθαρός, ἅγιος καὶ ἀμόλυντος. Γιὰ νὰ κατοικήσει λοιπὸν ὁ Θεὸς στὸ σῶμα μας, γιὰ νὰ «σκηνώσῃ ἐν ἡμῖν» τὸ ῞Αγιον Πνεῦμα, πρέπει τὸ κατοικητήριο αὐτὸ νὰ εἶναι καθαρό, ἅγιο καὶ ἀμόλυντο. Γι᾿ αὐτὸ καὶ ἐκεῖνο ποὺ πρέπει νὰ προσέχει κάθε πιστὸς εἶναι νὰ καθαρίζει συνεχῶς τὸ σῶμα του καὶ τὴν ψυχή του ἀπὸ κάθε μολυσμὸ ἁμαρτίας. ῾Ο ἁγιασμὸς σώματος καὶ ψυχῆς εἶναι ἡ βασικὴ ἐπιδίωξη κάθε πιστοῦ.

(1963)

Εὐθυμίου Κ. Στύλιου, μητροπολίτου ᾿Αχελῴου, «Λόγος ζωῆς» (ὀρθόδοξο κηρυγματικὸ θεματολόγιο), ᾿Αθήνα 2001.

Διασκευὴ καὶ ἀναδημοσίευσις· Συμβολή, σεπτέμβριος 2012.

 κείμενο 3ο

Η λατρεία του Θεού

Σκοπός της λατρείας του Θεού είναι η ουσία  και όχι ο τύπος, γιατί με τον τύπο κάπου φτάνουμε βέβαια, αλλά όχι στον πραγματικό σκοπό, που είναι η λατρεία της Αγίας Τριάδος,  ότι ανώτερο, ότι Θεϊκό,  ότι μεγάλο υπάρχει στο ορατό και μη σύμπαν.

    Στο γήινο χώρο πάντα θα κάνουμε τον αγώνα της ανύψωσης στον πνευματικό  κόσμο, έτσι ώστε την ιδιαίτερη εκείνη στιγμή, που θα καθοριστεί η αναχώρησή μας, η ψυχή να είναι γεμάτη φως και ελπίδα για άνοδο στα θεϊκά σύμπαντα. Δείχνοντας πάντα αφοσίωση και αγάπη (πραγματική λατρεία) η οποία  εκδηλώνεται από καταβολής κόσμου ποικιλοτρόπως και ο τρόπος της λατρείας εξαρτάται από το νοητικό επίπεδο του λάτρη.

Είναι γεγονός ότι oι άνθρωποι προσπαθούν να κατεβάσουν το Θεό στο δικό τους επίπεδο. Του δίνουν μορφή και ιδιότητες ανθρώπινες, άλλοι τον προσωποποιούν και άλλοι προσεύχονται σε έναν Θεό απόλυτο. Όσο θα απευθύνονται σε ένα Θεό φτιαγμένο κατ εικόνα τους, όσο θα θεωρούν το Θεό σαν μια εξιδανίκευση δικιά τους, θα βρίσκονται μακριά του. Εκείνος θα κρύβεται πίσω από την εξιδανικευμένη μορφή που του δίδεται.

Ο Θεός είναι Νους, άυλος,  ανέκφραστος, αόρατος και όχι εικόνα ανθρώπου. Αντίθετα, ο άνθρωπος έγινε κατ' εικόνα του Θεού, εικόνα όμως που ανταποκρίνεται στο νου και όχι στο σώμα, τη μορφή του ανθρώπου.

  Η αδυναμία να συλλάβουν οι άνθρωποι διανοητικά το Θεό και το Θείο στην άυλη μορφή του οδήγησε τους ανθρώπους σ' αυτή την ανθρωποποιήση του Θεού. Όλοι μπορούν να καταλάβουν ευκολότερα την έννοια του Θεού που κάπως τους μοιάζει, έχει τις δικές τους ιδιότητες, τα δικά τους πάθη και είναι δίκαιος, εκδικητικός και δέχεται κολακείες.   

     Δεν μπορούν να εννοήσουν εύκολα ένα Θεό άυλο και αόρατο. Άλλοι άνθρωποι λατρεύουν όχι τον ανθρωπόμορφο θεό της δικής τους εμπνεύσεως και κατασκευής, αλλά τον άυλο, αόρατο και απρόσωπο και συνάμα προσωπικό με την έννοια της συγκεκριμένης υπάρξεώς Του μέσα στα πλαίσια του σύμπαντος, αλλά και έξω απ΄αυτό, μέσα στην ψυχή του κάθε ανθρώπου και έξω από αυτήν.

Λατρεύουν, δηλαδή, το Θεό ως δημιουργό του σύμπαντος και του κόσμου που το κοσμεί, δηλαδή όλων όσων υπάρχουν σ' αυτό και φυσικά μεταξύ αυτών και τον άνθρωπο. Είναι ο Θεός στον οποίο απευθύνεται ο Ιησούς στην επί του όρος ομιλία του, με τη φράση "Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς". Η λέξη Πατέρας εκφράζει ακριβώς την προσωπική σχέση του ανθρώπου με το Θεό, προσωπικό και ταυτόχρονα απρόσωπο.

Ο απόλυτος Θεός ο άυλος είναι ο δημιουργός του κόσμου, αλλά συγχρόνως και το δημιούργημα, είναι εγκαθιδρυμένος στην ψυχή του κάθε ανθρώπου, του κάθε δημιουργήματός του και με την έννοια αυτή, όσοι τον λατρεύουν τον απόλυτο Θεό, θεωρητικά πιστεύουν ότι είναι και οι ίδιοι είναι Θεοί και ότι απλώς αυτό το αγνοούν, γι αυτό και ταλαιπωρούνται. Είναι μια διδασκαλία αντίθετη στα χριστιανικά ιδεώδη, όπου η πίστη του ανθρώπου τον οδηγεί να πιστεύει ότι είναι απλώς ένα θεϊκό δημιούργημα, που με τη συμπεριφορά του εδώ στη γη μπορεί να γίνει κατά μέθεξη Θεός κατά Χάρη.

Ωστόσο οφείλουμε να δεχθούμε ότι μέχρι ο άνθρωπος να καταφέρει να συνειδητοποιήσει πόσο κοντά στο Θεό βρίσκεται οποιαδήποτε ιδέα και αν σχηματίσει για το Θεό θα είναι χρήσιμη βοήθεια, που θα τον οδηγήσει και θα επηρεάζει τα κίνητρά του και την εν γένει συμπεριφορά του. 

Ο Ιωάννης ο Δαμασκηνός (8^ος αιώνας μΧ.) γράφει σχετικώς: "Είναι ανάγκη να γνωρίζουμε ότι είναι αδύνατο εμείς οι άνθρωποι να νοήσουμε να εκφράσουμε τις θείες και υψηλές και άυλες ενέργειες του Θεού παρά μόνο αν χρησιμοποιήσουμε σύμβολα και τύπους, εικόνες από το δικό μας κόσμο". (Έκδοση Ακριβής Ορθοδόξου Πίστεως σελ. 75).

"Στον κάθε άνθρωπο ο Θεός φανερώνεται ανάλογα με την ιδέα που έχει περί αυτού. Σε εκείνους που με επιθυμία δικιά τους ξεπέρασαν την υλική σύνθεση και οι δυνάμεις της ψυχής τους κινούνται με ίση δύναμη γύρω από το Θεό, Εκείνος εμφανίζεται ως μονάδα και τριάδα για να δείξει την Ύπαρξή Του όσο και να διδάξει μυστικά τον τρόπο της Ύπαρξής Του. Σ' εκείνους που η επιθυμία τους κινείται γύρω από τα υλικά πράγματα και οι δυνάμεις της ψυχής τους δεν συνδέονται μεταξύ τους, ο Κύριος δεν φανερώνεται όπως είναι, αλλά όπως είναι εκείνοι, δείχνοντάς τους ότι και με τα δυο χέρια τους έχουν αγκαλιάσει την υλική δυάδα, κατά την οποία συγκροτήθηκε όλος ο σωματικός κόσμος, από ύλη δηλαδή και μορφή".(Μάξιμος Ομολογητής Γ 'εκατοντάδα διαφόρων κεφαλαίων αριθμ.95).

  Όταν σκέπτεται κανείς ή προσπαθεί να σκεφτεί το Θεό, όταν με ευλαβική προσευχή προσπαθεί να συνομιλήσει μαζί Του το κάνει πάντοτε  σχεδόν  μέσω μιας μορφής ή ενός συμβόλου. Συνήθως δε η προσέγγιση ή μάλλον η προσπάθεια προσεγγίσεως σε μας τους Ορθόδοξους Χριστιανούς γίνεται διά των εικόνων, δια των οποίων, μέσω των Αγίων που εικονίζουν, αγόμεθα προς το Θεό. Έτσι έχουμε κατ' ανάγκη μια λατρεία έμμεση, μια προσέγγιση δηλαδή μέσω μορφών, εικόνων, συμβόλων και ιερών κειμηλίων. Αυτό δεν είναι απλά μια παράδοση, έρχεται από τα βάθη των αιώνων, των χριστιανικών γιατί πάντοτε ο άνθρωπος λάτρευε το Θεό.

   Η ανάγκη της προσφυγής στις εικόνες τα σύμβολα και τα κειμήλια, καθώς και η τελετουργία προκύπτει γιατί δεν είναι εύκολο, σε όλους να αντιλαμβάνονται το Θεό στην αφηρημένη του έννοια. Βέβαια άλλοι είναι εκείνοι που φοιτούν στους ναούς και άλλοι, και από πολλές απόψεις διαφορετικοί, εκείνοι που ασκούν τη λατρεία  αδιάλειπτα  οπουδήποτε.

Ο Ναός και η τελετουργία, σύμβολα πίστης, ζωής, αγάπης και ελπίδας, φέρνουν στο νου του πιστού σκέψεις, για τις οποίες υπάρχουν όλα τα σύμβολα και οι συμβολικές πράξεις της τελετουργίας. Ο τρόπος αυτός της λατρείας, αρχαίος, όσο και ο κόσμος, επικυρώνεται από τον Κύριο, τον Λόγο του Αθάνατου Θεού, που φυσικά γνωρίζει την ανθρώπινη αδυναμία της αμέσου προσεγγίσεως.

"Ουδείς το Θεό εώρακε πώπωτε. Ο εωρακός εμέ εώρακε και τον Πατέρα. Ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα ει μή δι εμού".Ιωάννης 14-7-8."Και ο θεωρών εμέ θεωρεί τον πέμψαντά με".Ιωάννης 12-15.

Έτσι ο κάθε χριστιανός, ενώ γνωρίζει ότι πλάστηκε κατ' εικόνα του Πατέρα (εικόνα αναφέρεται φυσικά στο νου  και όχι στη σωματική  μορφή) εντούτοις πασχίζει να προσομοιάσει τον Κύριο "κατά το μέτρο ηλικίας αυτού" και μέσω Αυτού να προσεγγίσει τον Πατέρα. Το συμπέρασμα είναι ότι η δια των εικόνων, συμβόλων και ιερών κειμηλίων, έμμεση προσέγγιση του Θεού, όχι μόνον δεν αποτελεί καμιά παραδοξολογία, αλλά είναι για την συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων ο μόνος εφικτός τόπος λατρείας.

   Αλλωστε δεν ξεχνάμε ότι οι εικόνες είναι τα θεμέλια όλων ανεξαιρέτως των ναών, που ανηγέρθησαν και καθιερώθηκαν πολλές φορές με κάποια εικόνα, που κρυμμένη στα έγκατα της γης από Θεία Πρόνοια, ήλθε στο φως. 

    Μια επανάσταση στην κεντρική Ευρώπη, με προέχοντες το Λούθηρο, τον Καλβίνο και τον Τσβίνγλιο, είχε μεν ως αποτέλεσμα την κατάργηση όλων των εικόνων, και των Αγίων πλην στο πέρασμα του χρόνου όπως είναι διαπιστωμένο μετέτρεψε τον κοσμικό χριστιανισμό, σε ορθολογιστικό χριστιανισμό, που ούτε στα θαύματα πιστεύει ούτε στους Αγίους.

   Η δύναμη του Θεού είναι παντού, στους ανθρώπους, στα ζώα, στα φυτά, στα ορυκτά και τα άψυχα αντικείμενα. Είναι διάχυτη εδώ στη γη, στον ουρανό και σε όλο το ορατό και μη σύμπαν. Αυτή δίνει ζωή, συνέχει και προνοεί για όλα και για όλους. Είναι αδιάφορο με πιο τρόπο ο καθένας μας αγωνίζεται να προσεγγίσει το Θείο, αρκεί να υπάρχει η βεβαιότητα ότι κάθε τέτοιος αγώνας είτε απευθύνεται στον προσωπικό Θεό, είτε στον ανθρωπόμορφο, θα βρει ανταπόκριση.

   Οι δρόμοι που οδηγούν στο Θεό, είναι πολλοί και διαφορετικοί.  Όμως στο τέλος συγκλίνουν όλοι και οδηγούν στον τελικό σκοπό, που είναι η απελευθέρωση του ανθρώπου από τα δεσμά της ύλης. Έτσι, όλα τα θετικά της πίστης λειτουργούν κατά τρόπο θαυμαστό, ότι "Θαυμαστός ο Θεός εν τοις αγίοις Αυτού".

   Είναι η αδυναμία του ανθρώπου να συλλάβει την αλήθεια και αυτή η αδυναμία οδηγεί τον πιστό στην κατασκευή ενός Θεού φανταστικού. Όχι βέβαια πως ο Θεός δεν υπάρχει, απλώς ο ανθρώπινος νους δεν μπορεί να τον συλλάβει. Ο Θεός ή τουλάχιστον αυτό που οι άνθρωποι θεωρούν και ονομάζουν ως Θεό υπάρχει εν τη Ουσία και την παντοδυναμία του.

   Το όνομα Θεός, είναι ένα καθαρά λεκτικό σύμβολο, σημαίνει τον άναρχο, τον τα πάντα ποιήσαντα, σημαίνει τον υπερ αγαθό, τον απαθή, τον αμετάβλητο. Και όπως λέει ο Μέγας Αντώνιος:"Ο Θεός ούτε χαίρεται, ούτε λυπάται για ότι κάνουν οι άνθρωποι, ούτε οργίζεται. Γιατί όλα αυτά εμπεριέχουν πάθος".(Φιλοκαλία Τόμος Πρώτος στοιχ.PV).

   O Θεός είναι Αγαθός και δεν βλάπτει κανένα, αλλά πάντα ωφελεί: "Γιατί ο Θεός ούτε μπαίνει σε πειρασμό από το κακό, ούτε ο ίδιος βάζει σε πειρασμό κανέναν. Καθένας μπαίνει σε πειρασμό από τη δική του επιθυμία, αυτή τον παρασύρει και τον εξαπατάει, έπειτα η επιθυμία αυτή συλλαμβάνει το κακό και γεννάει την αμαρτία και η αμαρτία όταν ολοκληρωθεί φέρνει το θάνατο". Επιστολή Ιακώβου 1' 13-15.

   Το όφελος του ανθρώπου, όταν είναι αγαθός και ενάρετος, είναι  ότι  τον προσεγγίζει  η Χάρη και η Δύναμή Του και εξομοιώνεται μ' Αυτόν. Στον ορθολογιστή άνθρωπο φαίνονται ξένα και αδιανόητα, γιατί  δεν είναι δυνατόν η ανθρώπινη διανόηση να συλλάβει αυτές τις έννοιες. Η λογική και κατ' επέκταση ο ορθολογισμός είναι ένας φραγμός, ένα εμπόδιο.

   Ο αγώνας μας είναι να προσεγγίζεται η αλήθεια με την υπέρβαση της λογικής, με την αίσθηση της ψυχής και όχι με τις κοινές αισθήσεις, οι οποίες πάντοτε μας παραπλανούν.

   Όμως η  ύψιστη και υπέρ ευλογημένη λατρεία ανήκει αποκλειστικά στην Αγία Τριάδα. Σ' αυτήν ανήκει κάθε λατρεία σ' αυτήν προσφεύγουμε πάντα με αγάπη, ειλικρίνεια και αφοσίωση, χωρίς ιδιοτέλεια, χωρίς κανένα συμφέρον ή αντιπαροχή. Δηλαδή η λατρεία να πηγάζει  από τα βάθη του φθαρτού και άφθαρτου εαυτού μας, από απέραντη ανάγκη να λατρέψουμε το δημιουργό πλάστη όχι με το νόμο του πρέπει. Η λατρεία προς  το Θεό  δεν έρχεται σαν τύπος κάποιας λατρείας. Τα λόγια, η τυπική προσευχή, η στάση του σώματος, ο τόπος- χώρος της προσευχής δεν παίζουν ρόλο.

  Απέριττα αγαπώ το Θεό, ευγνωμονώ τον Πλάστη μου δοξάζω το ευλογημένο Όνομά Του, γιατί είμαι παιδί του, γιατί όλη η γη, όλη η φύση όλη η πλάση λογική και άλογη υμνεί το Όνομά Του. Κατά συνέπεια, σε οποιαδήποτε γωνίτσα της γης και αν βρεθούμε μπορουμε να αποκτήσουμε το μεγαλοπρεπέστερο αχειροποίητο ναό και να πούμε απλά ευχαριστώ, να πούμε ότι τον αγαπάμε. Όπως ο καθένας το αποφασίσει να του δείξει την αγάπη του, ας το κάνει κατά την δικιά του βούληση. Είναι θέμα προσωπικής επιλογής και πάντα θέμα καθαρά ατομικό του κάθε πλάσματος.

 Κάθε προσπάθεια για την προσέγγιση του Θείου, όλος ο πνευματικός αγώνας,  να γίνεται από αγάπη ψυχής και μόνον, από φλόγα και πάθος και όχι από ιδιοτέλεια για να σωθεί η ψυχή μας. Αυτό είναι εγωισμός, δόλος, είναι αντιχριστιανικό.

     Πάντοτε οφείλουμε να σεβόμαστε, ποτέ δεν χλευάζουμε τα υψηλά ανθρώπινα ιδανικά.  Χαιρόμαστε όταν οι ευσεβείς στρέφονται προς αυτά, με τον απλό αλλά τόσο αξιοσέβαστο τρόπο που  λατρεύουν το Θεό οι αγνοί άνθρωποι του λαού. Άνθρωποι του είδους αυτού πολλές φορές είναι πιο κοντά  στο Απόλυτο Πνεύμα από τους διανοούμενους. Απλές αλλά μεγάλες καρδιές, έστω και με την ανθρωπόμορφη αντίληψη που τον νιώθουν, με την βαθιά όμως πίστη που μεταδίδεται από γενιές σε γενιές.

Ο Κύριός μας είναι πάντοτε ένας και μοναδικός για όλους και για όλα.  Αδιάφορο αν εμείς, για τις ανάγκες της λατρείας μας του δίνουμε διάφορες μορφές ή ονόματα. Και σήμερα και στο παρελθόν, αλλά και πάντοτε, όσο υπάρχουν διαφορετικά νοητικά επίπεδα, ο Κύριός μας θα βιώνεται διαφορετικά.

"Εγώ όμως και ο οίκος μου θα λατρεύουμε τον Κύριο".  Ιησούς του Ναυή 24'. 15.