“Η αγάπη προς τους εχθρούς”
του Κωνσταντίνου Αθ. Οικονόμου δασκάλου
ΑΓΑΠΗ: Όταν οι άνθρωποι έχουν επίγνωση της θείας φιλανθρωπίας προς αυτούς, θα είναι φιλάνθρωποι κι ο ένας προς τον άλλον. Οι άνθρωποι, όμως, γίνονται ανελεήμονες γιατί περιμένουν από τους άλλους να τους ελεήσουν, ενώ και οι άλλοι περιμένουν το ίδιο απ’ αυτούς.
Σ’ αυτήν την αμοιβαία ατέρμονη αναμονή, γινόμαστε άσπλαχνοι κι ανελεήμονες. Η ελεημοσύνη όμως είναι ενεργητική αρετή. Η φιλανθρωπία του Θεού, αποδεδειγμένη στο Γολγοθά, απαιτεί τη φιλανθρωπία των ανθρώπων. “Αν ο Θεός δεν είχε πρώτος δείξει τη φιλανθρωπία Του, ο κόσμος δε θα ήξερε τι ήταν.” (Α. Νικόλαος Βελιμίροβιτς). Ο άνθρωπος, κατανοώντας την ενεργητικότητα της φιλανθρωπίας κι αρχίζοντας να την εφαρμόζει, σύντομα θα διαπιστώσει, κατά τους Πατέρες, πως ο ουρανός κι η γη θα του αποκαλυφθούν με νέα χρώματα. Η φιλανθρωπία είναι όπως η θραύση πέτρας με πέτρα, που πάντα παράγει σπινθήρα. Και αυτός που παράγει το σπινθήρα κι ο άλλος που τον δέχεται, νιώθουν τη σπίθα της παρουσία του. Η ευσπλαχνία είναι ανώτερη από τη συμπόνια.Ο άνθρωπος ίσως νιώσει συμπόνια για έναν επαίτη, αλλά τον προσπερνάει. Ο φιλάνθρωπος όμως θα τον βοηθήσει. Όμως, σήμερα όλοι γίναμε φίλαυτοι, ιδιοτελείς, εγωπαθείς. Κέντρο της ζωής μας κατέστη ο ευατούλης, το σπίτι, η οικογένειά μας· πέραν τούτων, ουδέν.
Μια σκέψη του μακαριστού επισκόπου Φλωρίνης Αυγουστίνου προβληματίζει για το αν έχουμε αγάπη μέσα μας: “Κάθεσαι το μεσημέρι και τρως. Σὲ ρωτῶ: την ώρα που έχεις στρωμένο το τραπέζι, σκέπτεσαι ότι υπάρχει στη γειτονιὰ ένας πεινασμένος; Πέντε πιάτα έχεις στο τραπέζι σου; Κάν᾿ τα έξι・ θα τα ευλογήσει ο Θεός. Έρχεται βαρὺς χειμώνας, με κρύα, με πάγους, με χιόνια, κι εσὺ ἔχεις σπίτι σου σεντούκια με ρούχα, σκεπάσματα, βελέντζες, διπλά καὶ τριπλά. Για σκέψου・ κάπου αλλού υπάρχουν άνθρωποι που τουρτουρίζουν!”. Συνεπώς, ο χρυσός κανόνας που πρέπει να διέπει τις σχέσεις μας με τους συνανθρώπους μας είναι απλός: «Καθὼς θέλετεί ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως». Όμως, ακόμη ανώτερο είναι να δείξουμε αγάπη στους εχθρούς μας. Η ελεημοσύνη είναι ανώτερη από τη συχώρεση. Η συχώρεση είναι το πρώτο μισό του δρόμου προς το Θεό. Η τέλεση έργων αγάπης είναι το δεύτερο μισό, και χωρίς αυτή δεν αγγίζει κανείς τον Κύριο.
Η αγάπη που ωθεί σε ανάλογα έργα, είναι ανώτερη της κοσμικής δικαιοσύνης. Γι’ αυτό, λέει ο Σέρβος Πατέρας Νικόλαος Βελιμίροβιτς: “είναι καλύτερο στους ανθρώπους ν’ ασκούνται από τη παιδική ηλικία στη γνώση της γλυκύτητας που προσφέρει η αγάπη κι η φιλανθρωπία, παρά να μάθουν τη σκληρότητα του νόμου”. Πράγματι όταν ο άνθρωπος “ωριμάσει” στο κοινωνικό γίγνεσθαι και η καρδιά του σκληρύνει, είναι δύσκολο να γίνει σπλαχνική. Όταν οι άνθρωποι είναι ελεήμονες δε θ’ αμαρτήσουν ενάντια στο νόμο. Αντιθέτως, όταν τηρούν το νόμο μα τους λείπει η φιλανθρωπία, κινδυνεύουν να χάσουν το στόχο, το στεφάνι της υποσχεθείσας δόξας.
ΑΓΑΠΗ ΣΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ: Η εντολή του Κυρίου, αυτή της αγάπης προς τους εχθρούς μας, τοποθετείται σε ύψιστη θέση. “Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείτε αυτοίς ομοίως”. Τα λόγια του Ευαγγελίου μας εισάγουν στην αγάπη για τους εχθρούς μας. Αν δε θέλουμε να γίνουν εχθροί μας οι άνθρωποι, ας φροντίσουμε να μη γίνουμε εμείς εχθροί τους. Αν ο άνθρωπος έχει εχθρούς, αυτό σημαίνει πως είναι εχθρός κάποιου. Πώς απαιτεί τότε από έναν άνθρωπο να γίνει φίλος του, αφού ο ίδιος είναι εχθρός του; Πρώτα πρέπει να ξεριζωθεί η έχθρα από την καρδιά κι υστέρα να μετρήσει τους εχθρούς του στον κόσμο. Αν όμως ξεριζωθεί από την καρδιά αυτή η ρίζα θα βρεθούν όλο και λιγότεροι εχθροί να μετρήσει.
Παύοντας ό ίδιος να είναι εχθρός αυτών που έχουν απομείνει ως εχθροί του, μπορεί να γίνει φίλος τους. Όσο γίνεται φίλος με τους άλλους, τόσο ο αριθμός των εχθρών του θα μειώνεται ώσπου θα μηδενιστεί. Το κυριότερο είναι πως σ’ αυτήν την περίπτωση θα έχουμε φίλο το Θεό. “Ας σκεφτόταν κάθε άνθρωπος τον αριθμό των ανθρώπων τους οποίους εχθρεύεται ο ίδιος, κι όχι εκείνους που είναι εχθροί του. Τότε το σκοτεινό πρόσωπο αυτού του κόσμου θα άστραφτε μέσα σε μια μέρα σαν τον ήλιο” [Α. Νικόλαος Βελιμίροβιτς]. Ακόμη, εφόσον κάθε άνθρωπος θέλει να του συγχωρούν τις αμαρτίες του, ας συγχωρεί κι αυτός τις αμαρτίες των άλλων. Κάθε άνθρωπος θέλει να συμπάσχουν οι άλλοι στις λύπες του και να χαίρονται στη χαρά του. Ας συμπάσχει κι αυτός με τις λύπες των άλλων κι ας χαίρεται με τις χαρές τους.
Κάθε άνθρωπος θέλει ν’ ακούει καλά λόγια. Θέλει να τον τιμούν, να τον ταΐζουν όταν πεινάει, να τον επισκέπτονται όταν είναι άρρωστος και να τον προστατεύουν όταν τον κυνηγούν. Ας κάνει κι αυτός τα ίδια στους άλλους. Αν την εντολή αυτή την υιοθετούσαν όλες οι τάξεις, τα έθνη και τα κράτη, θα έπαυε αμέσως κάθε κακία και σύγκρουση ανάμεσά τους, θα εξαλείφονταν έχθρες και πόλεμοι. Λέγει ακόμη ο Κύριος: “Και ει αγαπάτε τους αγαπώντας υμάς, ποία υμίν χάρις εστί; και γαρ οι αμαρτωλοί τους αγαπώντας αυτούς αγαπώσι.” (Λουκ. στ’ 32-34). Αυτό πάει να πει: Αν περιμένετε από τους άλλους να σας κάνουν καλό και την καλοσύνη αυτή να την ανταμείψετε και σεις με καλό, δεν κάνετε κάτι επαινετό.
Περιμένει ο Θεός ανταμοιβή για τη θερμότητα του ηλίου, για να δώσει εντολή στον ήλιο να λάμψει; Ή μήπως ενεργεί από ευσπλαχνία κι αγάπη; Η ευσπλαχνία αυτή η ενεργητική αρετή την κάνει σαφή ο Θεός από τότε που δημιούργησε τον κόσμο. Από την αρχή του κόσμου ο Κύριος μοίραζε απλόχερα τα πλούσια τα δώρα Του σ’ όλα τα πλάσματά Του. Αν περίμενε πρώτα από τα πλάσματά Του ανταπόδοση, ούτε ο κόσμος ούτε ο άνθρωπος θα υπήρχε σ’ αυτόν. Αν αγαπάμε μόνο αυτούς που μας αγαπάνε, σκεφτόμαστε εμπορικά κάνοντας ανταλλαγές. Όμως, η ευσπλαχνία δεν αποπληρώνει οφειλές της, αλλά πάντα δανείζει ατόκως. Η αγάπη, μάλιστα, δανείζει συνέχεια χωρίς να ελπίζει σε επιστροφή οφειλών. Η αγάπη προς τους “αγαπώντας ημάς” είναι μόνο το πρώτο “μάθημα” στο απέραντο βασίλειο της αγάπης.
Η ανταπόδοση του καλού σ’ αυτούς που μας αγαπάνε, είναι στοιχειώδης αρετή, όπως και η ευγνομωσύνη, μπροστά στα καλά έργα. Άρα, έπαινος αξίζει στα έργα που, σε μικρή κλίμακα, μοιάζουν στα έργα της αγάπης του Θεού. Και συνεχίζει ο Κύριος: “Πλην αγαπάτε τους εχθρούς υμών και αγαθοποιείτε και δανείζετε μηδέν απελπίζοντες, και έσται ο μισθός υμών πολύς, και έσεσθε υιοί υψίστου, ότι αυτός χρηστός εστιν επί τους αχαρίστους και πονηρούς, γίνεσθε ουν οικτίρμονες, καθώς και ο πατήρ υμών οικτίρμων εστί” (Λουκ. στ' 35- 36). Αυτά είναι τα ύψη στα οποία θέλει ο Θεός να εξυψώσει τους ανθρώπους. Αυτό είναι το ύψος της αξίας του ανθρώπου, η “κατά Θεόν υιοθεσία”, που ούτε κι ο μεγαλύτερος σοφός δεν είχε ποτέ ονειρευτεί. Ο Χριστός δεν λέει να τους ανέχεστε, όχι να είστε παθητικοί, αλλά να τους αγαπάτε.
ΑΦΥΣΙΚΗ Η ΠΡΟΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΑΓΑΠΗ;: Όμως, η αγάπη για τους εχθρούς δείχνει αφύσικη, σε πολλούς, κυρίως μη χριστιανούς. Όμως, η πίστη μας αναγνωρίζει δύο φύσεις: μία άφθαρτη, φωτεινή και άτρεπτη στο κακό, σαν αυτήν του Αδάμ προπτωτικά, κι άλλη μια διεστραμμένη, σκοτεινή κι επιρρεπή στο κακό, σαν κι αυτό που αντιμετωπίζουμε διαρκώς σ’ αυτόν τον κόσμο. Για την πρώτη φύση μας, η αγάπη για τους εχθρούς είναι απόλυτα φυσική. Στη φύση αυτή η αγάπη είναι σαν την αναπνοή. Αυτή είναι η αληθινή φύση που δημιούργησε ο Θεός και οτιδήποτε στη γη έχει αληθινή αγάπη, προέρχεται από την αγάπη αυτή. Στον κύκλο της δεύτερης, της επίγειας φύσης, η αγάπη για τους εχθρούς είναι σπάνια και θα μπορούσε να θεωρηθεί αφύσικη. Δεν είναι όμως. “Σε σχέση με την επίγεια φύση μας η αγάπη είναι στην ουσία υπερφυσική ή προ-φυσική, καθώς αυτή φτάνει στην αμαρτωλή φύση μας από την πρωταρχική, αναμάρτητη κι αθάνατη φύση που προϋπήρχε της δικής μας” [α. Νικόλαος Βελιμίροβιτς]. Σκεπτικιστές διατείνονται πως η αγάπη αυτή είναι εξαιρετικά δύσκολη. Είναι αλήθεια πως δεν είναι εύκολη, κυρίως για εκείνον που διδάσκεται την αγάπη μακριά από το Θεό, από τον οποίο τροφοδοτείται η αγάπη αυτή.
Πώς όμως δεν μπορούμε ν’ αγαπήσουμε αυτούς που αγαπάει ο Θεός; Ο Θεός δεν αγαπά περισσότερο εμάς απ’ όσο αγαπά τους εχθρούς μας και μάλιστα όταν είμαστε εχθροί άλλων. Ο Θεός όμως είναι αναμάρτητος κι άφοβος κι επομένως δεν υποπτεύεται κανέναν, αλλά τους αγαπά όλους. Μας αγαπά τόσο ώστε, όταν μας κυκλώνουν εχθροί χωρίς να φταίμε σε τίποτα, πρέπει να πιστεύουμε πως αυτό γίνεται σε γνώση Του και για το καλό μας.
ΕΧΘΡΙΚΟΙ ΦΙΛΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΙΚΟΙ ΕΧΘΡΟΙ: Όμως, πρέπει να παραδεχθούμε πως οι εχθροί μάς βοηθούν στην πνευματική μας πορεία. Αν δεν υπήρχε έχθρα στους ανθρώπους, πάρα πολλοί από εκείνους που ευαρέστησαν στο Θεό δε θα είχαν γίνει φίλοι Του. Ακόμα κι η έχθρα του σατανά μπορεί να βοηθήσει εκείνους που είναι ζηλωτές της Πίστης. Ο Απόστολος Παύλος υπήρξε ο μεγαλύτερος ζηλωτής.
Ο ίδιος Απόστολος όμως λέει πως επέτρεψε ο Θεός στο διάβολο να τον πειράξει, όταν του αποκαλύφθηκαν πολλά μυστήρια: “Και τη υπερβολή των αποκαλύψεων ίνα μη υπεραίρομαι, εδόθη μοι σκόλοψ τη σαρκί, άγγελος σατάν, ίνα με κολαφίζη ίνα μη υπεραίρομαι” (Β' Κορ. ιβ' 7). Μάλιστα ο Απόστολος θεωρεί πως ο “σκόλοψ” τον βοήθησε ιδιαίτερα στην ύψιστη αρετή της ταπέινωσης, κι αυτή την έννοια έχει το “ίνα μην υπεραίρομαι”! Ίσως, όπως πιστεύει ο σύγχρονος Άγιος Νικόλαος, επίσκοπος Αχρίδος, οι φίλοι του ανθρώπου ζημιώνουν περισσότερο την ψυχή του από τους εχθρούς του. Ο ίδιος ο Κύριος είπε πως «εχθροί του ανθρώπου οι οικιακοί αυτού» (Ματθ. ι’ 36). Εκείνοι που ζουν κάτω από την ίδια στέγη μαζί μας, που ενδιαφέρονται για τις σωματικές ανάγκες και τις ανέσεις μας, συχνά γίνονται εχθροί της σωτηρίας μας, γιατί η αγάπη κι η φροντίδα τους δε στοχεύει στην ψυχή αλλά στο σώμα μας.
Αντιθέτως, οι τρόποι που χρησιμοποιούν οι εχθροί για να μας αναστατώσουν, μας βοηθούν. Το ότι μας απορρίπτουν, αυτό υπηρετεί τη σωτηρία μας! Πιέζοντάς μας στην κοσμική ζωή, ωθούμαστε ν’ αποσυρθούμε μέσα μας, να βρούμε την ψυχή μας και να ζητήσουμε από το Θεό να χαλυβδώσει την πίστη μας και να σώσει τους διώκτες μας! Οι εχθροί μας είναι πραγματικά εκείνοι που μας σώζουν από την καταστροφή που μας ετοιμάζουν, αθέλητα, οι οικείοι μας, που φροντίζουν το σώμα μας σε βάρος της ψυχής μας και χαλαρώνουν το χαρακτήρα μας!
ΕΥΕΡΓΕΣΙΕΣ ΠΡΟΣ ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ: “Αγαθοποιείτε και δανείζετε μηδέν απελπίζοντες”, λέει ο Κύριος σ’ όλους τους ανθρώπους αδιάκριτα, είτε σας αγαπούν είτε όχι. Ακολουθήστε το παράδειγμα του Θεού που ευεργετεί όλους, είτε φανερά είτε κρυφά. Αν η ευεργεσία σας δε θεραπεύει το μίσος του εχθρού σας, πολύ λιγότερο θα το θεραπεύσει η έχθρα σας. Λέει ο όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός: “Ελεήμων άνθρωπος είναι εκείνος που δίνει χαρά στους άλλους μ’ αυτά που ο ίδιος έλαβε από το Θεό: ψωμί, φαγητό, εξουσία, ένα λόγο προσευχής・ που λογαριάζει τον εαυτό του οφειλέτη, αφού έλαβε παραπάνω απ’ όσα χρειάζεται. Μέσω του αδελφού του είναι σανα του ζητάει ο Θεός και γίνεται έτσι οφειλέτης του”. Αν ο εχθρός δε δεχτεί την ευεργεσία σου, δε σ’ εμποδίζει μ’ αυτό από το να συνεχίσεις να του δίνεις. Ο Κύριος είπε, “προσεύχεσθε υπέρ των επηρεαζόντων υμάς και διωκόντων υμάς” (Ματθ. ε’ 44).
Ας κάνουμε λοιπόν προσευχή για τους εχθρούς μας, εας του ευεργετήσουμε. Αν ο εχθρός μου δε δεχτεί κάποιο είδος καλοσύνης ή εξυπηρέτησης από μέρους μου, ο Θεός θα δεχτεί την προσευχή που θα κάνω γι’ αυτόν. Ο Θεός θα μαλακώσει την καρδιά του και θ’ αλλάξει τη διάθεσή του για μένα. “Εκείνος που ξανακάνει την παγωμένη γη εύφορη κοιλάδα, όπου αναπτύσσονται πανέμορφα λουλούδια, μπορεί να λιώσει και τον πάγο της έχθρας της ανθρώπινης καρδιάς και να κάνει να ευδοκιμήσουν σ’ αυτήν τα ευωδιαστά λουλούδια της φιλίας” [Α. Νικόλαος Αχρίδος]. Όμως, το σπουδαιότερο είναι να μη χάσει ο “εχθρός “ μας την ψυχή του λόγω του μίσους του για εμάς. Περισσότερο πρέπει να προσεύχεται κανείς γι’ αυτό.
ΥΙΟΙ ΥΨΙΣΤΟΥ: Σε άλλα σημεία της Επί του όρους Ομιλίας Του ο Κύριος υπόσχεται τη Βασιλεία Του, την κληρονομία της γης και του ουρανού, τα ουράνια αγαθά του. Εδώ όμως ο Κύριος δίνει το μεγαλύτερο. Όποιος αγαπά τους εχθρούς του και τους ευεργετεί, θα φθάσει στο ανώτερο σημείο που μπορεί να κατακτήσει ο άνθρωπος. Με την αγάπη αυτή ο άνθρωπος θα γίνει κατά χάριν θεός, υιός του υψίστου Θεού. Θα αποκτήσει τα θεϊκά χαρακτηριστικά.
Καμία άλλη αρετή δεν μας κάνει τόσο όμοιους με τον Θεό όσο η αγάπη και η ευσπλαχνία προς τους εχθρούς, προς τους πονηρούς και αχάριστους ανθρώπους. Αυτή η αγάπη μάς κάνει κατά χάριν θεούς. Θα μας πλουτίσει ο Θεός, διά της υιοθεσίας Του, με τα δικά του χαρακτηριστικά. Τι μεγαλύτερο μπορεί να ποθήσει κανείς; Αν τα κάνουμε όλα αυτά, η ανταπόδοση θα είναι μεγάλη: “Έσεσθε υιοί του Υψίστου”, θ’ αξιωθείτε ν’ αποκαλέσετε το Θεό «Πατέρα», ≪και ο πατήρ σου ο βλέπων εν τω κρύπτω, αποδώσει σοι εν τω φανερώ” (Ματθ. στ' 6). Αν δε γίνει σήμερα ή αύριο αυτό, θα γίνει τότε στο τέλος του κόσμου, ενώπιον αγγέλων και ανθρώπων.
Ποιά μεγαλύτερη ανταπόδοση θα μπορούσαμε να περιμένουμε από το να κληθούμε παιδιά του Υψίστου, να ονομάζουμε τον Ύψιστο Πατέρα μας; Κι ενώ, ο ένας και μοναδικός Υιός του Υψίστου είναι ο Κύριος Ιησούς, τώρα την ίδια τιμή υποσχέθηκε ο Θεός σ’ εμάς, τους αμαρτωλούς και παραστρατημένους. Τί σημαίνει η τιμή αυτή; Πως θα είμαστε μαζί Του στην αιωνιότητα, κοντά στη δική Του δόξα, όπου βασιλεύει χαρά χωρίς τέλος.
Σημαίνει πως η αγάπη του Θεού Πατέρα θα είναι πάντα μαζί μας. Ακόμα κι όταν διερχόμαστε δοκιμασίες και δυσκολίες σ’ αυτή τη ζωή, όλα θ’ αντιστραφούν και θα καταλήξουν στο καλό μας. Σημαίνει πως όταν πεθάνουμε δε θα παραμείνουμε στον τάφο, αλλά θ’ αναστηθούμε, όπως Εκείνος αναστήθηκε εκ νεκρών. Σημαίνει πως σ’ αυτή τη γη τοποθετηθήκαμε προσωρινά. Στο σπίτι του ουράνιου Πατέρα μας όμως μας περιμένει κάλλος αθάνατο, τιμή και δόξα. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε ένα ορφανό αν τον υιοθετήσει κάποιος βασιλιάς. Τότε, όλοι θα καταλάβουν πόσα αγαθά θ’ απολαύσει το ορφανό αυτό. Πόσο μάλλον η δική μας κατά Θεόν υιοθεσία!! Μας υιοθετεί ο Θεός όχι για χάρη μας, αλλά για χάρη του Μονογενούς Του Υιού, όπως λέει ο απόστολος: “Πάντες γαρ υιοί Θεού εστε διά της πίστεως εν Χριστώ Ιησού” (Γαλ. γ' 26). Ο Χριστός μας υποδέχεται σαν αδελφούς Του. Ο Θεός Πατέρας επομένως μας δέχεται σαν υιούς Του. Η εντολή της αγάπης για τον πλησίον επομένως, όσο δύσκολη κι αν φαίνεται, είναι ένα μικρό αντίτιμο που μας ζητάει ο Θεός για να μας φέρει πιο κοντά Του, στην υπέροχη και πανένδοξη βασιλεία Του.
Στη Νέα Κτίση, ο Κύριος Ιησούς ζητάει από μας το ίδιο πράγμα που ζήτησε από τον Αδάμ και την Εύα στον Παράδεισο: πίστη και υπακοή. Πίστη πως κάθε εντολή Του είναι για τη σωτηρία μας και απροϋπόθετη υπακοή σε κάθε μία από τις εντολές Του. Μας έδωσε κι αυτήν για ν’ αγαπάμε τους εχθρούς μας. Αν κάποια από τις εντολές Του δεν ήταν καλή και δεν υπηρετούσε τη σωτηρία μας, δε θα μας την έδινε. Εκείνος ήξερε πολύ καλύτερα αν η εντολή αυτή ήταν φυσική ή αφύσικη, δυνατή ή αδύνατη.
Η ΚΛΙΜΑΞ ΤΟΥ ΠΙΣΤΟΥ: Ο πιστός, συνεπώς, ξεκινά από χαμηλά και με υπομονή και ζήλο φτάνει ψηλά. Ο Κύριος μέσα από τη σημερινή περικοπή παρουσίαζει τρεις βαθμίδες. ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ: “Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι, και υμείς ποιείται αυτοίς ομοίως”. Στην Π. Διαθήκη η εντολή αυτή του Θεού παραδίδεται με αρνητική διατύπωση: “ο μισείς, μηδενί ποιήσης” [Τωβ. δ΄15]. Εδώ ο Κύριος τη διατυπώνει θετικά, όπως θετική πρέπει να είναι και η ενεργητική μας διάθεση προς τους συνανθρώπους μας. ΑΝΕΞΙΚΑΚΙΑ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ: Μια αγάπη που θα αγκαλιάζει κι αυτούς που μας έβλαψαν, μας πίκραναν, μας αδίκησαν. Ο πιστός έτσι αναδεικνύεται ο χωρίς υστεροβουλία άνθρωπος της αγάπης. Μιας αγάπης που φτάνει στη θυσία και απλώνεται σε όλους. Προϋπόθεση αυτής της αγάπης είναι η ανεξικακία που έχει μέτρο τον ίδιο τον Κύριο, τον Κύριο πάνω στο Σταυρό, που είναι “χρηστός” και ευεργετικός και στους αχάριστους και τους κακούς. Γιατί Εκείνος: “ανατέλλει τον ήλιον αυτού επί πονηρούς και αγαθούς και βρέχει επί δικαίους και αδίκους.” [Μτθ. Ε΄45]. Τέλος υπάρχει και η τρίτη και κορυφαία βαθμίδα: ΤΟ ΕΛΕΟΣ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΤΙΡΜΟΙ: Και τι είναι έλεος; μα η αγάη στο μέγιστο βαθμό. Ο γρηγόριος Νύσσης το περιγράφει: “ιδίωμα του ελέους είναι η επίταση της αγαπητικής διαθέσεως”. Οικτιρμοί είναι η συμπάθεια, η ευσπλαχνία, ο καρδιακός πόνος για το συνάνθρωπο, αδελφό του Χριστού αλλά και δικό μας αδελφό. Ο ιερός Χρυσόστομος λέει: “Μπορούμε να εξισωθούμε με το Θεό, με το ελεείν και το οικτίρειν. Δεν είπε ο Κύριος ότι μπορείτε να εξισωθείτε μαζί του εάν νηστέυετε, εάν ασκείτε παρθενία, δεν είπε εάν προσεύχεσθε... Αλλά τι είπε; Γίνεσθε οικτίρμονες.”!
ΕΠΙΜΥΘΙΟ: Ζούμε σε εποχές πλήρεις αντιφάσεων. Οικοδομούμε έναν ανάπηρο πολιτισμό, με τεχνολογία στα ύψη και κοινωνία αποθηριωμένη! Η απληστία σκοτώνει ισότητα και δικαιοσύνη, η φιλαυτία σκοτώνει την αγάπη, η μονομανία κι ο ατομισμός σβήνουν την ευσπλαχνία στον πόνο του διπλανού. Μόνη λύση, ο αναπροσανατολισμός της ανθρωπότητας και η ανακάλυψη στα ενδότερα της ψυχής μας του βαθύτερου νοήματος της ύπαρξής μας. Τότε ο στόχος και το βραβείο που προσφέρει ο Κύριος σε μας θα είναι κοντά μας: “εσόμεθα υιοί Υψίστου”!
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ: -Αγ. Γρηγόριος Παλαμάς, Ομιλία εις το «Καθώς θέλετε ίνα ποιώσιν υμίν οι άνθρωποι».
-Μητρ. Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτη, Το κλειδὶ.
-Αγ. Νικόλαος Βελιμίροβιτς, Η τέλεια αγάπη
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΣΤΕΡΕΟΤΥΠΩΝ
Η γιορτή της Αγίας Παρασκευής (26 Ιουλίου) είναι αναμφίβολα το πιο διαδεδομένο, με εξαίρεση βέβαια εκείνο της Παναγίας, πανηγύρι του καλοκαιριού σε ολόκληρη την Ελλάδα. Σχεδόν δεν υπάρχει πόλη ή χωριό που να μην έχει, αν όχι κάποιον ενοριακό ναό, έστω κάποιο εξωκλήσι, αφιερωμένο στην Αγία Παρασκευή.Στην ευρεία αυτή διάδοση του πανηγυριού σημαντικό ασφαλώς ρόλο έχει παίξει η μακραίωνη εξέλιξη του τρόπου ζωής στην ελληνική ύπαιθρο, αλλά και σε ολόκληρη τη Βαλκανική Χερσόνησο, όπου η αγία τιμάται με διάφορα ονόματα: Shën Premte (στα αλβανικά) Светa Петка Параскева (στα βουλγαρικά), Sfânta Cuvioasă Parascheva (στα ρουμανικά) Святая Параскева-Пятница (στα ρωσικά) και Света Петка Параскева / Sveta Petka Paraskeva (στα σερβοκροάτικα).
Ιδιαίτερα σημαντική όμως είναι και η θεολογική σημασία της γιορτής, κάτι που επισημαίνεται από το αποστολικό ανάγνωσμα που καθιερώθηκε να διαβάζεται στην εκκλησία την ημέρα της γιορτής και που προέρχεται από την Πρὸς Γαλάτας Ἐπιστολὴ του αποστόλου Παύλου. Η επιστολή αυτή είναι ένα κείμενο γραμμένο με πολύ πάθος. Πρόκειται για το πάθος του δασκάλου ο οποίος βλέπει το έργο του να καταστρέφεται, τους μαθητές του να απορρίπτουν τη διδασκαλία του και να ακολουθούν άλλους, διαφορετικούς από εκείνους που αυτός τους οδήγησε, δρόμους.
Αυτό το πάθος οδηγεί τον απόστολο σε μια έντονη ρήξη με το παρελθόν του, σε μια προσπάθεια να τραβήξει οριστικά μια σαφή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην παλιά θρησκεία και στη νέα πίστη, ανάμεσα στον ιουδαϊσμό και στον χριστιανισμό. Σ’ αυτό οφείλεται, άλλωστε, και η σκληρή γλώσσα που χρησιμοποιεί, ασκώντας δριμύτατη κριτική σε θεσμούς βαθύτατα ριζωμένους από αιώνες στη συνείδηση του λαού του, όπως ο Νόμος και η περιτομή, που σε καιρούς δύσκολους αποτέλεσαν φως και ελπίδα, μοναδικό στήριγμα και όρο επιβίωσης του Ισραήλ.
Στην περικοπή που διαβάζεται κατά την ημέρα της γιορτής της αγίας Παρασκευής, ο απόστολος επιχειρεί να εξηγήσει στους αναγνώστες του το πόσο σημαντικό είναι γι’ αυτούς το να είναι μέλη της Εκκλησίας: «Πριν να πιστέψουμε στον Χριστό, μας φρουρούσε ο Νόμος, κρατώντας μας υπό περιορισμό, ώσπου να έρθει η εποχή που θα μάθουμε να πιστεύουμε στον Χριστό. Έτσι, ο Νόμος έγινε για μας παιδαγωγός που μας οδήγησε στον Χριστό, ώστε, πιστεύοντας σ’ αυτόν, να αναγνωριστούμε από τον Θεό ως δίκαιοι. Τώρα, λοιπόν, που πιστέψαμε στον Χριστό, δεν είμαστε πια υπό καθοδήγηση» (Γαλ 3:23-25).
Στηριζόμενος ο απόστολος Παύλος στη θέση του ότι όσοι έχουν με το βάπτισμα ενωθεί με τον Χριστό, έχουν γίνει σαν τον Χριστό (αυτή είναι η σημασία της φράσης «Χριστὸν ἐνεδύσασθε»), εξηγεί στους νεοφώτιστους χριστιανούς της Γαλατίας ότι η πίστη τους στον Ιησού Χριστό τους καθιστά πλέον όλους παιδιά του Θεού, οπότε δεν υπάρχει πια ανάμεσά τους διάκριση φυλής (Ιουδαίοι και Έλληνες), κοινωνικής τάξης (δούλος και ελεύθερος) ή φύλου (άντρας και γυναίκα), αλλά όλοι, εφόσον είναι ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό, είναι το ίδιο: «Πιστεύοντας, λοιπόν, στον Ιησού Χριστό, είστε πια όλοι παιδιά του Θεού· γιατί όσοι με το βάπτισμα ενωθήκατε με τον Χριστό, έχετε γίνει σαν τον Χριστό. Δεν υπάρχει πια Ιουδαίος και Έλληνας, δεν υπάρχει δούλος και ελεύθερος, δεν υπάρχει άντρας και γυναίκα• όλοι σας, εφόσον είστε ενωμένοι με τον Ιησού Χριστό, είστε το ίδιο. Κι αφού ανήκετε στον Χριστό, είστε γνήσιοι απόγονοι του Αβραάμ, και επομένως, και κληρονόμοι όσων του υποσχέθηκε ο Θεός» (Γαλ 3:26-29).
Αυτή η τελευταία αποστροφή του αποστόλου, ότι άνδρες και γυναίκες δεν διαφέρουν μεταξύ τους, εφόσον είναι ενωμένοι με τον Χριστό, είναι προφανώς ο λόγος για τον οποίο επιλέχτηκε να διαβάζεται κατά την ημέρα της γιορτής της αγίας η συγκεκριμένη περικοπή, αφού πραγματικά στον αγώνα για τη διάδοση της χριστιανικής πίστης άνδρες και γυναίκες αγωνίστηκαν το ίδιο χωρίς καμιά διαφορά μεταξύ τους.
H αγία Παρασκευή γεννήθηκε τον β΄ μ.Χ. αιώνα σε ένα προάστιο της Ρώμης από χριστιανούς και εύπορους γονείς, τον Αγαθόνικο και την Πολιτεία, οι οποίοι την ανέθρεψαν χριστιανικά. Έτσι από μικρή αποφάσισε να αφιερώσει τον εαυτό της στον Χριστό και στη βοήθεια των συνανθρώπων της και προετοιμαζόταν κατάλληλα γι’ αυτό με τη μελέτη της Αγίας Γραφής. Στα είκοσί της χρόνια πέθανε ο πατέρας της, οπότε ως κληρονόμος της μεγάλης περιουσίας του μπορούσε πλέον να πραγματοποιήσει το όνειρό της. Η κοινωνική και οικονομική της θέση της έδινε εύκολη πρόσβαση στην κοινωνία της Ρώμης, και έτσι, εκτός από το τεράστιο φιλανθρωπικό της έργο, είχε και τη δυνατότητα να οργανώνει συζητήσεις και να κηρύττει το Ευαγγέλιο του Χριστού.
Η δράση της αυτή όμως καταγγέλθηκε στις ρωμαϊκές αρχές, με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να βασανιστεί σκληρά. Λέγεται ότι ο ίδιος ο αυτοκράτορας Αντωνίνος εντυπωσιάστηκε ιδιαίτερα από τη σοφία και την καρτερικότητα της Παρασκευής και την άφησε ελεύθερη. Ίσως σ’ αυτό να οφείλεται και η ανεκτική στάση που ο Αντωνίνος κράτησε στη συνέχεια απέναντι στους χριστιανούς, κάτι που του προσέδωσε το παρωνύμιο “Πίος” (= Ευσεβής). Επί του διαδόχου όμως του Αντωνίνου, του Μάρκου Αυρηλίου, η Παρασκευή συνελήφθη και πάλι και μετά από φρικτά βασανιστήρια αποκεφαλίστηκε.
Ο ρόλος της αγίας Παρασκευής στη διάδοση του Ευαγγελίου στη Ρώμη και στην Ιταλία υπήρξε πραγματικά καθοριστικός. Ο ζήλος της και ο αγώνας της, που έφτασε μέχρι την προσφορά του ίδιου του εαυτού της, στήριξαν και δυνάμωσαν την τοπική Εκκλησία της εποχής, και σύντομα κατέστησαν τη χριστιανική πίστη γνωστή στα πέρατα της οικουμένης. Ο αγώνας όμως εκείνος που άρχισε με τον Στέφανο και συνεχίστηκε με την Παρασκευή και τους άλλους μάρτυρες των τριών πρώτων χριστιανικών αιώνων δεν τελείωσε· το όραμα του αποστόλου Παύλου για μια κοινωνία ανθρώπων που ενωμένοι με τον Χριστό θα ξεπεράσουν όλες τις διακρίσεις, εθνικές, θρησκευτικές, κοινωνικές, παρά τους ποταμούς αίματος μυριάδων ανδρών και γυναικών δεν επιτεύχθηκε ακόμα.
Ασφαλώς στον χριστιανικό κόσμο έχουν γίνει πολλά και σημαντικά βήματα, μένουν όμως ακόμα πάρα πολλά και η ευθύνη γι’ αυτά πέφτει στους σύγχρονους χριστιανούς. Σ’ αυτούς απευθύνεται τώρα η υπόμνηση του αποστόλου Παύλου: «όσοι με το βάπτισμα ενωθήκατε με τον Χριστό, έχετε γίνει σαν τον Χριστό», δηλαδή «είστε πια όλοι παιδιά του Θεού», όπως ακριβώς και ο Χριστός. Όσο πιο γρήγορα συνειδητοποιήσουν οι χριστιανοί ότι ως παιδιά του Θεού οφείλουν να εργαστούν με όλες τους τις δυνάμεις για τη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς διακρίσεις, χωρίς ανταγωνισμούς, χωρίς αντιπαραθέσεις, τόσο πιο γρήγορα και πιο αυθεντικά θα καταφέρουν να πείσουν τον υπόλοιπο κόσμο για την αλήθεια της πίστης τους. Μόνον τότε το αίμα των μαρτύρων που με τόσο πανηγυρικό τρόπο τιμώνται θα βρει τη δικαίωσή του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου